Την ίδρυση στον Όρμο της Ελούντας μιας ολοκληρωμένης Θαλάσσιας Προστατευόμενης περιοχής (ΘΠΠ), με έμφαση στη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος αλλά και στην προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης της τοπικής κοινωνίας, προτείνει η επιστημονική μελέτη που εκπόνησε το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών, του ΙΘΑΒΒΥΚ. Η μελέτη, την οποία είχε αναθέσει η Περιφέρεια Κρήτης, στο πλαίσιο σχετικού ερευνητικού προγράμματος, παρουσιάστηκε την περασμένη Πέμπτη στην Ελούντα από τον επιστημονικά υπεύθυνο του έργου, πρώην Διευθυντή Ερευνών του ΙΘΑΒΥΥΚ Κων. Ντούνα. Πρέπει να σημειώσουμε τη στενή συνεργασία και υποστήριξη από πλευράς του Τμήματος Αλιείας της Π.Ε. Λασιθίου και της προϊσταμένης του Τμήματος Ελένης Ψόχιου.
Υποδεικνύονται ως επείγοντα χαρακτήρα, δραστικά μέτρα, για την αποτροπή της επιδείνωσης των ήδη ευαίσθητων ισορροπιών που διαμορφώνονται στο οικοσύστημα του κλειστού όρμου:
α) Προσωρινή απαγόρευση κάθε μορφής επαγγελματικής ή ερασιτεχνικής αλιείας εντός του εσωτερικού όρμου της Ελούντας (νότια της Ν. Σπιναλόγκα). Κατά εξαίρεση να επιτρέπεται η πειραματική αλιεία για επιστημονικούς λόγους.
β) Έλεγχος της κίνησης των σκαφών εντός του όρμου. Μέτρα περιορισμού του φαινομένου επαναιώρησης ιζημάτων. Παρακολούθηση σε τακτική βάση της παραμέτρου διαπερατότητα του νερού ιδίως κατά τη διάρκεια της θερινής (τουριστικής) περιόδου. Λήψη ειδικών μέτρων σε περίπτωση υπερβάσεων.
Παράλληλα, προτείνεται η σύσταση μιας προσωρινής «Επιτροπής Συνδιαχείρισης του Όρμου», στην οποία θα συμμετέχουν εκπρόσωποι των τοπικών φορέων.
Συμπεράσματα – προτάσεις:
- Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης μελέτης ο Όρμος της Ελούντας εξακολουθεί και σήμερα να αντιμετωπίζει μια σειρά σημαντικών περιβαλλοντικών προβλημάτων και πιέσεων.
- Η μείωση της διαφάνειας του νερού εξαιτίας της συνεχούς επαναιώρησης επιφανειακών ιζημάτων από ανθρωπογενή αίτια (αγκυροβόληση και κυκλοφορία τουριστικών και αλιευτικών σκαφών, διαρκής χρήση παράκτιων αλιευτικών εργαλείων, παράκτια αναψυχή, θαλάσσια σπορ, κλπ)
- Η δραστική μείωση της έκτασης και πυκνότητας του λιβαδιού του χλωροφύκους Caulerpa prolifera, αποτελούν σαφέστατες ενδείξεις διατάραξης της οικολογικής ισορροπίας και αιτίας εμφάνισης δυστροφικών φαινομένων. Η συνέχιση της υποβάθμισης του συγκεκριμένου ενδιαιτήματος μπορεί να προκαλέσει μη αναστρέψιμες περιβαλλοντικές καταστάσεις με αποτέλεσμα την κατάρρευση και την μετατροπή μεγάλων τμημάτων του βυθού σε «βούρκο» με ανυπολόγιστες συνέπειες στο ευρύτερο φυσικό και κοινωνικο-οικονομικό περιβάλλον της περιοχής.
- Πιθανότατα, εξαιτίας των περιοριστικών μέτρων κατά του COVID-19 δεν καταγράφηκε μέσα από τις μετρήσεις φυσικοχημικών παραμέτρων κάποια σημαντική αύξηση του ρυθμού εισόδου οργανικών ρυπαντών (πχ. αστικά λύματα) σε σύγκριση με τα αποτελέσματα μελέτης του 2007.
- Ωστόσο, κατεγράφησαν πολυάριθμες υπερβάσεις των ορίων ποιότητας του νερού (μικροβιολογικά φορτία) ιδιαίτερα στα αναπτυγμένα τουριστικά σημεία της δυτικής ακτής του κόλπου και κυρίως στον λιμένα της Ελούντας.
- Στις σύγχρονες απειλές εις βάρος του οικοσυστήματος του Όρμου περιλαμβάνονται η ολοσχερής κατάρρευση των πληθυσμών του διηθηματοφάγου δίθυρου Πίνα (Pinna nobilis), η πρόσφατη μαζική εισβολή μεγάλων πληθυσμών του μπλε καβουριού (Portunus segnis), η μείωση των πληθυσμών της καλόγνωμης (Arca noae) και η δραματική αύξηση των πληθυσμών του εισβολικού ψαριού «Γερμανός» (Siganus luridus).
- Εξαιτίας της ιδιαίτερης οικολογικής, αισθητικής και ιστορικής του αξίας καθώς και της αυξημένης τρωτότητας σε ανθρωπογενείς επιδράσεις και της μεγάλης συμβολής του στην οικονομική (τουριστική) ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής και της Κρήτης γενικότερα, το παράκτιο οικοσύστημα της Ελούντας θα πρέπει να προστατευτεί και να αποκατασταθεί άμεσα με εφαρμογή ενός εξειδικευμένου προγράμματος παρακολούθησης. Ένταξη της Ελούντας ως ιδιαίτερο παράκτιο Υδατικό Σώμα (κωδικός GR1341C0011N) στο αναθεωρημένο «Σχέδιο Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής του Υδάτινου Διαμερίσματος της Κρήτης». Το πρόγραμμα αυτό θα πρέπει να είναι μακράς διάρκειας και να περιλαμβάνει εποχικές δειγματοληψίες για την μέτρηση κρίσιμων βιοτικών και αβιοτικών παραμέτρων.
- Προσωρινή απαγόρευση κάθε μορφής επαγγελματικής ή ερασιτεχνικής αλιείας εντός του εσωτερικού όρμου της Ελούντας (νότια της Ν. Σπιναλόγγα). Κατά εξαίρεση να επιτρέπεται η πειραματική αλιεία για επιστημονικούς λόγους.
- Έλεγχος της κίνησης των σκαφών εντός του όρμου. Μέτρα περιορισμού του φαινομένου επαναιώρησης ιζημάτων. Παρακολούθηση σε τακτική βάση της παραμέτρου διαπερατότητα του νερού ιδίως κατά τη διάρκεια της θερινής (τουριστικής) περιόδου. Λήψη ειδικών μέτρων σε περίπτωση υπερβάσεων.
- Αυστηρός έλεγχος για την παράνομη διάθεση αστικών αποβλήτων ή/και την υποβάθμιση της ποιότητας του επιφανειακού υδροφόρου ορίζοντα στην δυτική παράκτια ζώνη του όρμου. Έλεγχος στο περιβάλλον και τις υποδομές αποχέτευσης του λιμένα της Ελούντας για τη διερεύνηση των αιτίων συχνών υπερβάσεων παραμέτρων ποιότητα του νερού.
- Η άμεση χρηματοδότηση ενός αναπτυξιακού/ ερευνητικού προγράμματος πειραματικής καλλιέργειας του εδώδιμου διθύρου Arca noae (κ. καλόγνωμη ) με στόχο την διερεύνηση των τεχνικο-οικονομικών προδιαγραφών ανάπτυξης πρότυπης Αλιευτικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης καλλιέργειας και εμπορίας του είδους.
- Η άμεση χρηματοδότηση ενός αναπτυξιακού/ ερευνητικού προγράμματος για τη μελέτη της οικολογίας/ βιολογίας και την διαχείριση του εισβολικού είδους Portunus segnis (μπλε καβούρι).
Ειδική πρόταση για τη δημιουργία
«Θαλάσσιας Προστατευόμενης Περιοχής»
Ο Όρμος της Ελούντας, τόπος ιδιαίτερης ιστορικής σημασίας και απαράμιλλου χερσαίου και θαλάσσιου γεωμορφολογικού και αισθητικού ενδιαφέροντος καλύπτεται από σημαντικούς θαλάσσιους οικοτόπους, χαρακτηρίζεται από μια πρωτοφανή για τα Μεσογειακά δεδομένα θαλάσσια βιοποικιλότητα και αποτελεί σημαντικό πεδίο αναπαραγωγής και στρατολόγησης νεαρών ψαριών και ασπονδύλων μεγάλης εμπορικής αξία για τις βόρειο-ανατολικές ακτές της Κρήτης. Ταυτόχρονα αποτελεί έναν από τους σπουδαιότερους τουριστικούς προορισμούς της Κρήτης διαθέτοντας τουριστικές υποδομές πρώτης τάξης και προσελκύοντας επισκέπτες υψηλής δαπάνης.
Προτείνεται η ίδρυση μιας ολοκληρωμένης Θαλάσσιας Προστατευόμενης περιοχής (ΘΠΠ) με έμφαση στη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος αλλά και στην προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης της τοπικής κοινωνίας. Η βάση για τη διαμόρφωση και εφαρμογή των κατάλληλων μέτρων προστασίας και διατήρησης της ΘΠΠ θα είναι η συνεχής επιστημονική παρακολούθηση των οικολογικών χαρακτηριστικών του Όρμου, ο προγραμματισμός και η υλοποίηση μιας σειράς δράσεων προστασίας και φύλαξης, καθώς και η προώθηση δραστηριοτήτων προβολής με τη συμμετοχή και συμβολή όλων των αρμόδιων υπηρεσιών και εμπλεκόμενων φορέων.
Προτείνεται η σύσταση μιας προσωρινής Επιτροπής Συνδιαχείρισης του Όρμου, στην οποία θα συμμετέχουν εκπρόσωποι των τοπικών φορέων: των συλλόγων επαγγελματιών ψαράδων, της τοπικής αυτοδιοίκησης, των τοπικών αναπτυξιακών φορέων καθώς και εκπρόσωποι των συναρμόδιων υπουργείων, του ΕΛΚΕΘΕ-ΙΘΑΒΒΥΚ και των τοπικών περιβαλλοντικών μη κυβερνητικών οργανώσεων. Η Επιτροπή αυτή θα συζητά συστηματικά και οργανωμένα με βάση ένα κοινό όραμα το οποίο θα συμμερίζονται όλα τα μέλη της, θα σχεδιάσει και θα καταρτίσει τις βασικές αρχές και τα μέτρα που θα πρέπει να ισχύουν στη νέα προστατευόμενη περιοχή, αλλά και τον τρόπο λειτουργίας της.
Ειδικότεροι στόχοι της Επιτροπής θα περιλαμβάνουν: α) την προστασία της βιοποικιλότητας και τη διασφάλιση της καλής λειτουργίας του θαλάσσιου οικοσυστήματος. β) την διαχείριση και επίλυση τυχόν συγκρούσεων και διαφορών γύρω από τη χρήση των τοπικών φυσικών πόρων, γ) τη διασφάλιση μεταξύ των χρηστών ότι οι βιώσιμες χρήσεις του όρμου μπορούν να επιτευχθούν μόνο μέσα από τη συνεργασία και τη διαμόρφωση κοινών συμφερόντων, και γ) την δημιουργία προϋποθέσεων για εφαρμογή νέων, καινοτομικών και βιώσιμων δραστηριοτήτων και επενδύσεων «γαλάζιας οικονομίας».
ΝΙΚΟΣ ΤΡΑΝΤΑΣ
