Επισκέφθηκα το 1ο Νεκροταφείο του Αγίου Νικολάου, μετά από προτροπή συμπολιτών μας, για να δω τον τοίχο που το χωρίζει, –μάλλον το προφυλάσσει-, από τα κύματα της θάλασσας. Δεν χρειάζεται να περιγράψω την κατάσταση που είδα, όμως, πριν «πάει κάτω» θα πρέπει να γίνει παρέμβαση συντήρησης.
Ο Νεοζηλανδός φωτογράφος Julian Ward επισκέφθηκε την Κρήτη το 1975. Ένας από τους λόγους του ταξιδιού του ήταν γιατί ο πατέρας της γυναίκας του ήταν Νεοζηλανδός στρατιώτης στο νησί μας στον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Σε μία φωτογραφία του βλέπουμε το νεκροταφείο του Αγίου Νικολάου, μισό σε μέγεθος από ό,τι είναι σήμερα, καθώς ο δυτικός χώρος του, που τον λέγαμε «Ιταλικό νεκροταφείο», δεν είχε ακόμα χρησιμοποιηθεί για την ταφή των νεκρών μας.
Ο φιλόλογος Μανόλης Κλώντζας, στο βιβλίο της πόλης του Αγίου Νικολάου αναφέρει ότι οι πολυάριθμοι Ιταλοί της περιοχής και θύματα είχαν από την αντίσταση των κατοίκων και θανάτους από κάθε είδους αιτία. Έτσι δημιούργησαν δίπλα στο Α’ Νεκροταφείο το δικό τους κοιμητήριο. Εκεί ενταφιάστηκαν και τα δεκάδες πτώματα των στρατιωτών που ξεβράστηκαν στις παραλίες μας όταν οι Γερμανοί τορπίλισαν ανοιχτά του Ηρακλείου, αλλά και ανοιχτά του κόλπου του Μεραμπέλλου προς τη Σητεία τους Ιταλούς (αιχμαλώτους πλέον των Γερμανών) μετά την συνθηκολόγηση Μουσολίνι. Επί χρόνια στο λεγόμενο «Ιταλικό Νεκροταφείο» αναπαύονταν οι Ιταλοί στρατιώτες που ετάφησαν εκεί. Πάνω στην πύλη, που την έκλεινε μια απλή αλυσίδα, υπήρχε μικρή μαρμάρινη επιγραφή ελληνιστί και ιταλιστί: «Έλληνες σεβαστείτε τους υπηρέτησαν την πατρίδα» «Graecii onorate liservirono la Patria». Επί δημαρχίας Ρούσου Καπετανάκη μεταφέρθηκαν τα οστά τους στην Ιταλία και το «Ιταλικό Νεκροταφείο» ενσωματώθηκε στο δικό μας.
Τα νεκροταφεία μας, δυστυχώς, δεν έχουν την «τάξη» και την περιποίηση που βλέπουμε αλλού. Στα περισσότερα υπάρχει μια ακαταστασία. Θυμάμαι πόσο καλή εντύπωση μου έκανε το Συμμαχικό Νεκροταφείο στη Σούδα Χανίων. Στο 1ο Νεκροταφείο του Αγίου Νικολάου ξεχωρίζουν οι τάφοι των οικογενειών Κουνδούρου, Φαφούτη και Τζαρδή.
Ο νεκροταφειακός ναός του 1ου Νεκροταφείου είναι του Αγίου Ιωάννη του Πρόδρομου, κτίριο του 1901. Ανεγέρθη επί των ερειπίων παλαιού ναού, κατόπιν οράματος, το οποίον είδε η Διαμαντινή Γ. Πατεροπούλα. Από αναφορά (18.3.1899) του τότε εφημέριου Αγ. Νικολάου Εμμ. Σταματάκη, προς τον Επίσκοπο Πέτρας Τίτο, κατά του Εφραίμ ιερομονάχου (Χατζή- Πατέρα) πληροφορούμαστε και τα εξής δια τη χρονολογία ανεγέρσεως: «Ο Χατζη-Πατέρας από τας Λίμνας διαμένει εδώ συνεχώς περί τας 20 ημέρας. Φαίνεται ότι επιβοηθεί τον ανακαινιζόμενον ναόν του Προδρόμου…», (αναφέρει ο πρωτοπρεσβύτερος Ευάγγελος Παχυγιαννάκης).
ΛΕΩΝ.Κ.
