Το Ταμείο Ανάκαμψης θεσμοθετήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση και εγκρίθηκε το 2020 με στόχο να στηρίξει τα κράτη μέλη να ανακάμψουν από την πανδημία COVID-19 και ταυτόχρονα να τα ενθαρρύνει να πραγματοποιήσουν συγκεκριμένες μεταρρυθμίσεις. Ωστόσο, υπάρχει ένας αυστηρός όρος που φαίνεται πως δεν μπορεί εύκολα να ξεπεραστεί στη λειτουργία του ειδικού ταμείου. Κι αυτός δεν είναι άλλος από τον περιορισμένο χρονικό ορίζοντα του προγράμματος.
«Ο κανονισμός για το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF) ορίζει ότι τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας μπορούν να περιλαμβάνουν μέτρα των οποίων η εφαρμογή ξεκινά από την 1η Φεβρουαρίου 2020. Ορίζει επίσης ότι τα ορόσημα και οι στόχοι πρέπει να επιτευχθούν έως τις 31 Αυγούστου 2026 και οποιαδήποτε πληρωμή στο πλαίσιο του RRF πρέπει να εκτελεστεί έως τις 31 Δεκεμβρίου 2026», δήλωσε – αναφέροντας τα προφανή – στέλεχος της Κομισιόν που κλήθηκε από ευρωπαϊκό μέσο ενημέρωσης να απαντήσει για τα δεδομένα του Tαμείου Aνάκαμψης και με δεδομένο πως υπάρχουν καθυστερήσεις σε αρκετές χώρες. Το ρεπορτάζ του ευρωπαϊκού δημοσιογραφικού οργανισμού εστιάζει στην Πολωνία και με αφορμή μια ανάλυση που διεξήγαγε η εταιρεία συμβούλων επιχειρήσεων CRIDO, σύμφωνα με την οποία 43 από τις 56 επενδύσεις στο πλαίσιο του πολωνικού σχεδίου ανάκαμψης ενδέχεται να μην υλοποιηθούν πριν από το τέλος Αυγούστου 2026, με αποτέλεσμα να μην χρηματοδοτηθούν με κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ταυτόχρονα, τα κεφάλαια ανάκαμψης της Ουγγαρίας παραμένουν παγωμένα και κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για την ουκρανική βοήθεια, η Ουγγαρία ζήτησε, μεταξύ άλλων, να παραταθεί η διάρκεια του προγράμματος κατά δύο χρόνια, έως το 2028, χωρίς αποτέλεσμα.
Η περίπτωση του ΒΟΑΚ
Μέχρι τώρα, η Κομισιόν επιμένει στην προθεσμία του 2026, τονίζοντας τον «προσωρινό» χαρακτήρα του ταμείου. «Το RRF είναι ένα προσωρινό μέσο», επεσήμανε ο εκπρόσωπος της στις δηλώσεις που έκανε. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχει καμία νομοθετική βάση για την πραγματοποίηση πληρωμών μετά την 31η Δεκεμβρίου 2026. Δηλαδή 30 μήνες από σήμερα.
Με βάση τα παραπάνω καθώς και τα δικαιολογημένα ερωτήματα που έχουν διατυπωθεί για τις καθυστερήσεις και στην Ελλάδα, είναι προφανές πως προκύπτει ένα ορθολογικό ερώτημα: «Κινδυνεύει η υλοποίηση του ΒΟΑΚ από καθυστερήσεις στην εκτέλεση των εργασιών στα τρία τμήματα του αφού και τα τρία έχουν σοβαρή χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης;».
Ασφαλής απάντηση δεν μπορεί να δοθεί. Είναι όμως βέβαιο πως με βάση την ελληνική πρακτική στην εκτέλεση των έργων τα χρονοδιαγράμματα δεν βγαίνουν.
Ας δούμε όμως ποια είναι και με ποιες χρηματοδοτήσεις για τον ΒΟΑΚ, με βάση τις επίσημες ανακοινώσεις δια στόματος του υπουργού υποδομών Χρήστου Σταϊκούρα κατά την πρόσφατη επίσκεψη στην Κρήτη.
«Αποσφραγίστηκαν οι φάκελοι των οικονομικών προσφορών για το τμήμα Χανιά – Χερσόνησος. Η ανακήρυξη του οριστικού αναδόχου εκτιμάται ότι θα γίνει στις αρχές καλοκαιριού. Η σύμβαση παραχώρησης, διάρκειας 30 ετών, προβλέπεται να υπογραφεί προς το τέλος του 2024. Το έργο έχει χρηματοδότηση και από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ύψους 200 εκατ. ευρώ», είχε δηλώσει ο Υπουργός. Συνεπώς, τα 200 εκ. ευρώ που αποτελούν μέρος του κόστους για το μεγάλο τμήμα του έργου, θα πρέπει να απορροφηθούν σε δαπάνες που θα γίνουν σε διάστημα δύο ετών, σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα του υπουργείου.
227 εκ. αφορούν το Λασίθι
Σε ότι αφορά το τμήμα Χερσόνησος – Νεάπολη, έργο ΣΔΙΤ, σύμβασης ύψους περίπου 350 εκατ. ευρώ, με χρηματοδότηση και από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ύψους 90 εκατ. ευρώ, ο υπουργός σημείωσε πως οργανώνονται τα εργοτάξια, συντάσσονται οι οριστικές μελέτες και αναμένονται – αυτόν τον μήνα που διανύουμε – οι δικαστικές αποφάσεις για τις απαλλοτριώσεις. Συνεπώς, δεν μπορούμε να πούμε πως ο εργολάβος μπορεί να ξεκινήσει σύντομα. Και στην περίπτωση αυτή θα πρέπει ν’ απορροφήσει τα 90 εκ. ευρώ σε διάστημα περίπου δύο ετών.
Σε ότι αφορά το τμήμα Νεάπολη – Άγιος Νικόλαος, συμβατικού ποσού άνω των 150 εκατ. ευρώ (όπως είχε πει ο υπουργός 187 εκ. σύμφωνα με άλλες αναφορές του υπουργείου) και με χρηματοδότηση και από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ύψους 137 εκατ. ευρώ, «εκπονούνται οι υπολειπόμενες μελέτες, εγκρίθηκαν οριστικές μελέτες οδοποιίας, ολοκληρώθηκαν κυκλοφοριακές ρυθμίσεις, εκδόθηκαν αποφάσεις απαλλοτριώσεων, ενώ εκκρεμούσε μία τον Φεβρουάριο και αναμένεται να κλείσει το θέμα σύντομα. Το συγκεκριμένο τμήμα λοιπόν θα πρέπει να απορροφήσει το μεγαλύτερο ποσό των 137 εκ. ευρώ περίπου σε 30 μήνες.
Τα σενάρια για παράταση
Όλα τα παραπάνω στην περίπτωση που δεν δοθεί παράταση του προγράμματος προκαλούν σοβαρό πρόβλημα. Αν και η παράταση φαίνεται πως θα διεκδικηθεί από πολλές πλευρές. Ενδεχόμενο που σκοντάφτει στο γερμανικό συνταγματικό δικαστήριο, το οποίο έκρινε τον Δεκέμβριο του 2022 ότι το Ταμείο Ανάκαμψης της ΕΕ, και ιδίως ο δανεισμός της Επιτροπής, ήταν νόμιμος. Ωστόσο, έθεσε όρους, όπως να είναι χρονικά περιορισμένο και με ανώτατο όριο.
Θεωρείται όμως βέβαιο πως οι πολιτικές πιέσεις για την παράταση του Ταμείου Ανάκαμψης θα συνεχίσουν να σωρεύονται στην Κομισιόν και θα αποτελέσουν ένα από τα κύρια σημεία διαπραγμάτευσης για την επόμενη θητεία της Επιτροπής που θα ξεκινήσει μετά τις ευρωεκλογές του Ιουνίου.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΑΤΣΑΛΑΚΗΣ
