Η φέρουσα ικανότητα μιας περιοχής και η βιωσιμότητα αυτού του τουριστικού αγαθού που παράγει ο τόπος μας -ειδικά στην ευρύτερη περιοχή Αγίου Νικολάου, όπου έχει καταστεί και «μονοκαλλιέργεια» – είναι έννοιες που χρησιμοποιούμε όλο και πιο συχνά, για να το προσδιορίσουμε. Είναι επίσης όροι που τις χρησιμοποιούν οι πολιτικοί μας για να διανθίζουν διακηρύξεις ή οι τοπικοί παράγοντες για να… διανθίζουν δηλώσεις περί τουρισμού και ανάπτυξης του τόπου.
Η υπερσυγκέντρωση μεγάλων επενδύσεων, ξενοδοχειακών μονάδων, τουριστικών χωριών, που δεν συνοδεύονται από προβλέψεις για εξασφάλιση ικανής ποσότητας και ποιότητας αναλώσιμων φυσικών πόρων. Αλλά και δικτύων και υποδομών που να στηρίξουν κατ’ αρχήν την ποιότητα ζωής των μονίμων κατοίκων και της βιώσιμης λειτουργίας των μονάδων φιλοξενίας, ισοδυναμεί και μεσο-μακροπρόθεσμη υπονόμευση του μέλλοντος για την περιοχή.
Η «προστασία» του φυσικού περιβάλλοντος, του πολιτιστικού και μνημειακού αποθέματος, της πολιτισμικής παράδοσης -υλικής και άυλης κληρονομιάς- που συνδέονται με την ταυτότητα της τοπικής κοινωνίας, από τον πολλαπλασιασμό των χρηστών και τη φθορά που προκαλούν, πρέπει να προβληματίσει τους υπεύθυνους του σχεδιασμού. Η χρήση και η ανάλωση για την ευημερία της προηγούμενης και της παρούσας γενεάς, θα πρέπει να τηρεί ως απαράβατο κανόνα την παράδοσή τους στην επόμενη, με τις μικρότερες, δυνατόν, αλλοιώσεις ή καταστροφές.
Αντιφατική, εντούτοις, θα χαρακτήριζε κανείς τη στάση μιας μεγάλης μερίδας του επιχειρηματικού κόσμου και των επαγγελματιών που ασχολούνται με τον Τουρισμό. Ενώ από τη μια αντιμετωπίζει σοβαρό κίνδυνο να υποβαθμιστούν οι επενδύσεις που έχει κάνει και η βιωσιμότητα του προϊόντος που παράγει, από την άλλη, ασκεί ποικιλοτρόπως πίεση και την επιρροή που δίνει το τεράστιο επενδυμένο κεφάλαιο και οι θέσεις απασχόλησης που ελέγχει, προς την εκάστοτε κυβέρνηση ή τις τοπικές και περιφερειακές «εξουσίες». Για να διαιωνίζονται, το ασαφές χωροταξικό και ρυθμιστικό πλαίσιο για την τουριστική ανάπτυξη και το καθεστώς απουσίας ουσιαστικών ελέγχων και ατιμωρησίας για υπερβάσεις και καταπατήσεις.
Μελέτη
Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει μελέτη, που παρουσιάστηκε την περασμένη εβδομάδα, από τον Συνήγορο του Πολίτη, που, μεταξύ άλλων, επισημαίνει ότι οι ελληνικές αρχές θα πρέπει να λάβουν άμεσα μέτρα για την προστασία του τουριστικού προϊόντος της χώρας. Περιλαμβάνουν την προστασία πολιτιστικών, αρχιτεκτονικών και φυσικών στοιχείων, εάν επιθυμούν να διασφαλίσουν την αειφόρο ανάπτυξη των τουριστικών υποδομών, τονίζει στη μελέτη αυτή των 168 σελίδων, ο Συνήγορος του Πολίτη.
Όποιος μελετήσει την έκθεση, επισημαίνει πολύ σημαντικά ζητήματα:
– «Αειφόρος Τουριστική Ανάπτυξη» και χωροταξικός και πολεοδομικός σχεδιασμός αποτελούν συνυφασμένες έννοιες και είναι κρίσιμες για να προχωρήσουμε μπροστά. Όπως επίσης αναγκαίο είναι το σαφές νομικό πλαίσιο που να περιγράφει τους όρους και τις προϋποθέσεις, που ισχύουν για τις επενδύσεις, προκειμένου να περιοριστούν οι κίνδυνοι υποβάθμισης προστατευόμενων ή οικολογικά ευαίσθητων περιοχών.
– Ένα νέο Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό αναμένει έγκριση εδώ και τουλάχιστον επτά χρόνια, γεγονός που οδήγησε στη ρύθμιση των τουριστικών επενδύσεων με βάση περιφερειακά χωροταξικά σχέδια που είτε είναι απαρχαιωμένα είτε δεν έχουν αναθεωρηθεί ποτέ. Σύμφωνα με τον Συνήγορο του Πολίτη, πάνω από το 70% της ελληνικής επικράτειας στερείται πολεοδομικού σχεδιασμού, ενώ περίπου 260 Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια είναι ακόμη σε εκκρεμότητα. Ταυτόχρονα, προετοιμάζονται και εγκρίνονται γρήγορα «ειδικά» χωρικά πλαίσια για την εγκατάσταση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ή θαλάσσιων έργων. Σύμφωνα με τον Διαμεσολαβητή, ένα ενιαίο χωρικό σχέδιο πρέπει να περιλαμβάνει όλα τα επιμέρους σχέδια.
– Η διφορούμενη ή ασαφής ρύθμιση σχετικά με τη χρήση γης, η οποία είναι εντονότερη σε εκτός σχεδίου περιοχές όπου κατευθύνεται σημαντικό μέρος της τουριστικής ανάπτυξης, είχε ως αποτέλεσμα την υπερσυγκέντρωση τουριστικών μονάδων σε συγκεκριμένες περιοχές χωρίς να λαμβάνονται υπ’ όψιν οι ιδιαιτερότητες και η φέρουσα ικανότητα.
– Δεν υπάρχουν μελέτες φέρουσας ικανότητας για κάθε ξεχωριστή περιοχή ειδικά για ιστορικά αστικά κέντρα όπως αυτά της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης.
– Ελλείψει χωροταξικών και πολεοδομικών σχεδίων, συνεχίζεται η εκτός σχεδίου δόμηση που σε μεγάλο βαθμό υποστηρίζει την τουριστική δραστηριότητα χωρίς ωστόσο να τηρούνται οι ισχύοντες κανονισμοί. Με αποτέλεσμα ανεξέλεγκτη δόμηση, καταπάτηση ρεμάτων, δασών, λιμνών και ακτών, κακή διαχείριση απορριμμάτων και γενική υποβάθμιση του τουριστικού προϊόντος.
– Η κυβέρνηση συνεχίζει να ψηφίζει διατάξεις που ευνοούν την ανάπτυξη τουριστικών εγκαταστάσεων, αλλά επιβαρύνουν τις κατοικημένες περιοχές εντείνοντας τα υπάρχοντα προβλήματα.
– Οι νόμοι για τις παράκτιες ζώνες σπάνια τηρούνται με την αυθαίρετη κατασκευαστική δραστηριότητα να αυξάνεται και να συνεχίζεται και οι κυρώσεις καθώς και η κατεδάφιση δεν προχωρούν ποτέ.
– Οι παράκτιες ζώνες αξιοποιούνται χωρίς άδειες ή καθ’ υπέρβαση της σχετικής αδειοδότησης, η οποία περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την προσθήκη ομπρελών, ξαπλώστρων και την παρεμπόδιση της ελεύθερης πρόσβασης στην παραλία από τις επιχειρήσεις.
Ο Συνήγορος του Πολίτη συνεχίζει προσθέτοντας ότι «δεν υπάρχει όραμα ή στρατηγική όσον αφορά την τουριστική ανάπτυξη στη χώρα». Όπως λέει, συνεισφέρει 11,5 τοις εκατό στην ΑΕΠ της χώρας φτάνοντας το 30,5 εκατό έμμεσα και απασχολεί 800.000 άτομα με περίπου 2 εκατομμύρια άτομα να αντλούν εισόδημα από την τουριστική δραστηριότητα.
Οι σαφείς και συνοπτικοί κανονισμοί που εφαρμόζονται είναι υψίστης σημασίας και πρέπει να διατυπωθούν με τη διαβούλευση με τις τοπικές κοινωνίες και την κοινωνία των πολιτών. επιλεγεί και η μεταφορική ικανότητα προορισμού.
«Είναι δεδομένο ότι ολοένα και μεγαλύτερα συμφέροντα θα ασκήσουν πίεση στις αρχές για τη θέση ενός ρυθμιστικού πλαισίου υπέρ τους. Η υποχρέωση του κράτους είναι να επιλέξει το πλαίσιο που προτείνει ως το καταλληλότερο και να υποστηρίζει με τους σαφείς κανόνες και τους κανόνες αυστηρούς ελέγχους», επεσήμανε ο Συνήγορος του Πολίτη.
ΝΙΚΟΣ ΤΡΑΝΤΑΣ