Του Τ. Αναστασάκη
Το σκηνικό παραμένει το ίδιο εδώ και αρκετά χρόνια. Παιδιά μικρά – μεγάλα σε κοινωνικές εκδηλώσεις, ταβέρνες, εκδρομές, κολλημένα πάνω σε ένα κινητό.
Οπαδοί αυτής της απασχόλησης ανήκουν σε όλες τις ηλικίες. Πρόσφατα στην οθόνη του κινητού μου εμφανίστηκε μια σκηνή νύχτας σε ένα δρόμο μεγαλούπολης στη Βρετανία. Αγόρια, κορίτσια δίπλα-δίπλα, αλλά, χωριστά, με γυρισμένες τις πλάτες, τα μεν αγόρια να ψάχνουν στα κινητά τους, τα δε κορίτσια να κοιτάζουν αλλού αδιάφορα. Το σκηνικό συμπλήρωνε η διέλευση μισομεθυσμένων μικρών γκρουπ που πιθανόν να επέστρεφαν σπίτια τους.
Οι βασικές ανάγκες ενός ανθρώπου, παιδιού, εφήβου ή ενήλικα, είναι, η ασφάλεια, η αναγνώριση, η αγάπη, η συντροφικότητα, η ψυχαγωγία. Η αίσθηση ότι ανήκει κάπου.
Η εξήγηση του φαινομένου της συχνής χρήσης κινητού (εθισμού) και μέσω αυτού η δικτύωση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είναι η ικανοποίηση αυτών των αναγκών. Πρέπει να γνωρίζουμε όμως ότι, το παιδί όμως και ο έφηβος είναι ευάλωτα άτομα, λειτουργούν διαφορετικά νοητικά και συναισθηματικά.
Τα παιδιά μαθαίνουν πρωτίστως παρατηρώντας πράξεις και συμπεριφορές γύρω τους και όχι βάσει οδηγιών. Η μίμηση προτύπων είναι ο ακρογωνιαίος λίθος ανάπτυξης οποιασδήποτε συμπεριφοράς, υγιούς ή βλαπτικής.
Τα παιδιά και οι έφηβοι συνδέονται με το διαδίκτυο για να επικοινωνήσουν μεταξύ τους, να ενημερωθούν, να μάθουν, να ανακουφιστούν από τα άγχη και τους φόβους τους από οτιδήποτε τους δημιουργεί ανασφάλεια.
Η συχνή χρήση όμως αυτής της δυνατότητας, καταλήγει στον εθισμό. Αποτέλεσμα, ατονούν κρίσιμες κοινωνικοσυναισθηματικές δεξιότητες τους. Η διάθεση γίνεται απαθής, στα πλαίσια μιας γενικότερης δυσθυμίας, ανάλογα με την ώρα που είναι συνδεδεμένος κάποιος στο διαδίκτυο.
Πολλά παιδιά σήμερα είναι «κολλημένα» στο κινητό χωρίς ενδιαφέροντα και κοινωνικοποιούνται μέσω εφαρμογών. Πολλά παιδιά και έφηβοι προσέρχονται με διάφορα συμπτώματα στα ψυχολογικά ιατρεία και με τη συζήτηση προκύπτει ότι τα έχουν δυσκολέψει και μπερδέψει ορισμένα μηνύματα, εικόνες ή συμπεριφορές που εμφανίσθηκαν στις οθόνες τους από το πουθενά, χωρίς αυτά να τα αναζητήσουν. Βία, εικόνες αυτοτραυματισμού, σεξουαλικές πράξεις, σκηνές bulling τα τραυματίζουν.
Οι εταιρείες κοινωνικής δικτύωσης ενδιαφέρονται πρωτίστως για το κέρδος τους, δεν δείχνουν το απαραίτητο ενδιαφέρον για να μπλοκάρουν περιεχόμενα επικίνδυνα και τραυματικά. Οι πλατφόρμες δεν είναι ασφαλείς για παιδιά και εφήβους.
Σήμερα οι γονείς δημιουργούν ομάδες και συμφωνούν από κοινού να καθυστερήσουν την αγορά κινητών στα παιδιά ή αγοράζουν απλά κινητά χωρίς δυνατότητα να κατεβάζουν εφαρμογές.
Στη Φλόριντα των ΗΠΑ έχουν απαγορεύσει τα social media σε άτομα κάτω των 15 ετών και στην Αγγλία ο πρωθυπουργός συζητάει η χρήση τους να ξεκινάει από τα 16 έτη. Ταυτόχρονα οι γονείς πρέπει να έχουν υπόψη το «ό,τι απαγορεύεται γίνεται πιο ελκυστικό». Το μεγάλο πρόβλημα και στοίχημα ταυτόχρονα «ο εθισμός στο διαδίκτυο» είναι η πρόληψη που πρέπει να αρχίζει από την βρεφική ηλικία.
Περιορισμένη λοιπόν έκθεση σε οθόνες από βρεφική ηλικία. Τα έντονα οπτικά ερεθίσματα προσελκύουν αμέσως το ενδιαφέρον των βρεφών, όμως βλάπτουν, μπορούν να γίνουν εκλυτικά αίτια σπασμών.
Το βρέφος, το παιδί και όλοι μας έχομε ανάγκη από εικόνες φυσικού περιβάλλοντος.
Προσοχή στη δική μας συμπεριφορά και τις επιλογές μας, με οθόνες τηλεοράσεων και κινητών. Το παιδί αποζητά τη δική μας εικόνα, ομιλία και επαφή. Αν δεν την έχει θα την ψάξει στις οθόνες.
Συνειδητή καλλιέργεια κοινωνικοσυναισθηματικών δεξιοτήτων του βρέφους, του νηπίου, του παιδιού, του εφήβου. Αυτές θα του προσφέρουν διεξόδους, λύσεις στα προβλήματά του, χαρά και ικανοποίηση.
Το παιδί έχει ανάγκη συνεχώς να αποκτά νέες εμπειρίες. Η ανθρώπινη επαφή θα το κάνει να αποφύγει το δέλεαρ του διαδικτύου. Εάν περνάει καλύτερα με ανθρώπινη παρουσία μικρών ή μεγάλων θα το επιλέξει.
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να κατανοήσουμε και να αποκτήσουμε την επίγνωση ότι το περιβάλλον που ζει το παιδί, οι περιστάσεις της ζωής που αλλάζουν και διαφέρουν, επιδρούν στο σώμα και στην ψυχή του.
Τα παιδιά, οι έφηβοι και κάθε ένας από εμάς, έχομε ανάγκες από ασφάλεια, αναγνώριση, αποδοχή, ένταξη, συντροφικότητα, ψυχαγωγία. Έχομε υποχρέωση να τα εξασφαλίσουμε και στα παιδιά μας και στους εαυτούς μας. Όλα αυτά δεν μπορούν να τα προσφέρουν μόνο μια οθόνη και ένα smartphone.