Βουτιά στο παρελθόν…ματιά στο μέλλον.
Αρχαιολογικά αποτελέσματα του προγράμματος Clepsydra.
Την Παρασκευή 22 Νοεμβρίου 2024 στην αίθουσα Μελίνα Μερκούρη στην Ιεράπετρα έλαβε χώρα μια σημαντική παρουσίαση των υποβρύχιων αρχαιολογικών ευρημάτων της περιοχής της Ιεράπετρας, (Κουφονήσι, Χρυσή, Ιεράπετρα, Στόμιο), καθώς παρουσιάστηκε και φωτογραφική έκθεση από τις έρευνες.
Το πρόγραμμα συντόνιζαν οι α) Δρ. Νίκος Παπαδόπουλος – Ίδρυμα Τεχνολογίας & Έρευνας -Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών – Εργαστήριο Γεωφυσικής Τηλεπισκόπησης & Αρχαιομετρίας και β) Δρ. Θεοτόκης Θεοδούλου – Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων– Γραφείο Κρήτης, που έκαμαν και την παρουσίαση, συνεπικουρούμενοι από μεγάλο αριθμό εκλεκτών συνεργατών και επιστημόνων.
Παρά την περιορισμένη αρχαιολογική έρευνα στην ευρύτερη περιοχή της Ιεράπετρας, οι γραπτές πηγές, τα ίδια τα μνημεία και οι σποραδικές αρχαιολογικές έρευνες, σωστικές ή συστηματικότερες, σκιαγραφούν τη σημασία της πόλης στο ιστορικό γίγνεσθαι.
Ιδιαίτερη ακμή γνώρισε στα Ρωμαϊκά χρόνια, οπότε αποτέλεσε έναν από τους σημαντικούς σταθμούς του ναυτικού δρόμου που κατευθυνόταν από την Ανατολική Μεσόγειο προς τα δυτικά μέχρι την ίδια τη Ρώμη.
Κατά συνέπεια, ακολούθησε την αναβάθμιση που γνώρισε η νότια ακτή της Κρήτης κατά τη Ρωμαϊκή Περίοδο, στο πλαίσιο του δικτύου των επικοινωνιών που εγκαθίδρυσε σταδιακά στη μεσογειακή λεκάνη η λεγόμενη Pax Romana (ρωμαϊκή ειρήνη). Ενάλια και παράκτια μνημεία στις ακτές και στη θάλασσα της περιοχής αποτελούν μάρτυρες της ναυτικής δραστηριότητας και του ρόλου που έπαιξε η θάλασσα στην πολιτισμική εξέλιξη.
Ταυτόχρονα, αποτελούν δείκτες της γεωλογικής αστάθειας της περιοχής, γνωστής για όλη την Κρήτη, και της βύθισης των ακτών της, κάνοντας φανερό ότι η σημερινή εικόνα της ακτογραμμής είναι σαφώς διαφορετική από αυτή της αρχαιότητας. Για να μελετηθούν και τεκμηριωθούν γνωστά μνημεία της περιοχής, αλλά και να διερευνηθούν ευρύτεροι θαλάσσιοι χώροι γύρω τους, εγκαινιάστηκε το 2023 από την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού και το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας το διετές πρόγραμμα ClepsYdra: Translating Submerged and Buried Cultural Heritage from Shallow Water to Digital environment with Geoinformatics.
Η ερευνητική πρόταση περιλάμβανε μελέτη των ακτών με αρχαιολογική και γεωφυσική διασκόπηση στις νησίδες Λεύκη, Χρυσή και στην περιοχή της Ιεράπετρας σε όλες τις γνωστές θέσεις με παράκτια αρχαία κατάλοιπα: λιμάνι Ιεράπετρας, Γρα Λυγιά, Κουτσουνάρι και Φέρμα.
Η έρευνα περιλάμβανε υποβρύχια οπτική επισκόπηση, υποβρύχια φωτογραμμετρία, παράκτια γεωαρχαιολογίααποτύπωση από αέρος της ακτής σε ορθοφωτοχάρτες και γεωφυσική διασκόπηση με τις μεθόδους των θετικών επιστημών (μαγνητική χαρτογράφηση, ηλεκτρική τομογραφία, υπεδάφειο γεωραντάρ, κλπ.), καθώς και γεωπληροφορική εκτίμηση του κινδύνου από την επιταχυνόμενη κλιματική αλλαγή.
Την παρουσίαση παρακολούθησαν ο Δήμαρχος Ιεράπετρας κ. Εμμανουήλ Φραγκούλης, ο Αντιδήμαρχος κ. Γεώργιος Κουγιουμουτζάκης, η εντεταλμένη περιφερειακή Σύμβουλος της περιφέρειας Κρήτης για τον Πολιτισμό κ. Ελένη Βλάσση , η Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λασιθίου κ. Χρύσα Σοφιανού, και πλήθος κόσμου που ενθουσιάστηκε από την παρουσίαση και για τους κρυμμένους αρχαιολογικούς Θησαυρούς της Ιεράπετρας.
Την εκδήλωση προετοίμασε ο Σύλλογος για την Ανάδειξη Αρχαιοτήτων και πολιτισμού Ιεράπετρας-Ιεράπυτνα με τη χορηγία της Περιφέρειας Κρήτης- Αντιπεριφέρεια Λασιθίου, τον Δήμο Ιεράπετρας, το ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. του ΙΤΕ και την Εφορεία Ενάλιων Αρχαιοτήτων Κρήτης.
Θ. ΜΑΝΟΥΣΑΚΗΣ
