Μετά από την πολυετή οικονομική κρίση, οι τιμές των ακινήτων γνώρισαν απότομη άνοδο, την ίδια ώρα που τα εισοδήματα των νοικοκυριών παρέμειναν στάσιμα ή μειώθηκαν. Το αποτέλεσμα ήταν ένας αυξανόμενος αριθμός πολιτών να δυσκολεύεται να εξασφαλίσει αξιοπρεπή και προσιτή στέγη. Ειδικά οι νεότερες ηλικίες, οι φοιτητές, οι μονογονεϊκές οικογένειες και οι ευάλωτες κοινωνικές ομάδες βρέθηκαν αντιμέτωπες με μια πραγματικότητα όπου η στέγαση γίνεται όλο και πιο απρόσιτη.
Σε αυτό το πλαίσιο, η ελληνική κυβέρνηση επιχειρεί μια νέα προσέγγιση: την ενεργοποίηση των κλειστών ακινήτων μέσω της επιστροφής του ενοικίου. Πρόκειται για μια καινοτόμο πολιτική, όπου οι ιδιοκτήτες ακινήτων που τα διαθέτουν προς μακροχρόνια ενοικίαση λαμβάνουν πίσω ένα σημαντικό ποσοστό του μισθώματος από το κράτος. Έτσι, περιορίζεται το οικονομικό τους ρίσκο και ενισχύεται η προθυμία τους να βγάλουν τα ακίνητά τους στην αγορά.
Οφέλη για όλες τις πλευρές:
Η νέα αυτή πολιτική προσφέρει πολλαπλά οφέλη. Οι ενοικιαστές αποκτούν πρόσβαση σε περισσότερες κατοικίες και ενδέχεται να δουν τις τιμές να υποχωρούν λόγω αύξησης της προσφοράς. Το κράτος ενισχύει την κοινωνική σταθερότητα και τη στεγαστική ασφάλεια, περιορίζοντας φαινόμενα αστεγίας ή συγκατοίκησης σε ακατάλληλες συνθήκες. Οι ιδιοκτήτες, από την πλευρά τους, απολαμβάνουν σίγουρο εισόδημα με μειωμένο φορολογικό βάρος και ελαχιστοποιημένο ρίσκο μη πληρωμής.
Η συγκεκριμένη προσέγγιση στοχεύει και στην αναζωογόνηση αστικών περιοχών που έχουν εγκαταλειφθεί. Πολλές πολυκατοικίες, ειδικά στο κέντρο της Αθήνας ή σε γειτονιές παλαιότερης δόμησης, παραμένουν ημι-κατοικημένες ή εντελώς κλειστές. Η ένταξη αυτών των ακινήτων στην κυκλοφορία μπορεί να οδηγήσει σε τοπική οικονομική ανάπτυξη, ενίσχυση της κοινωνικής ζωής και βελτίωση της ασφάλειας.
Ιστορικό και διεθνές πλαίσιο:
Η ιδέα της αξιοποίησης αδρανών ακινήτων δεν είναι καινούργια. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γαλλία και η Ισπανία, έχουν εφαρμοστεί αντίστοιχα προγράμματα, στα οποία το κράτος είτε επιδοτεί την ανακαίνιση είτε συμμετέχει στο ενοίκιο, με σκοπό να αυξήσει τη διαθεσιμότητα στέγης. Στην Πορτογαλία, για παράδειγμα, εφαρμόστηκε το πρόγραμμα “Rehabilitate to Rent”, όπου το κράτος χρηματοδοτούσε την επισκευή εγκαταλελειμμένων σπιτιών με αντάλλαγμα την υποχρέωση ενοικίασης σε προσιτές τιμές.
Στην Ελλάδα, ωστόσο, οι παλαιότερες προσπάθειες περιορίζονταν σε αποσπασματικές δράσεις χωρίς σταθερό θεσμικό πλαίσιο. Το παρόν σχέδιο αποτελεί μια πιο οργανωμένη και ολοκληρωμένη παρέμβαση, που δείχνει πρόθεση αλλαγής στην πολιτική στέγασης.
Προϋποθέσεις επιτυχίας και πιθανά εμπόδια:
Η επιτυχία ενός τέτοιου προγράμματος εξαρτάται από κρίσιμους παράγοντες. Πρώτον, απαιτείται πλήρης καταγραφή των αδρανών ακινήτων και διασταύρωση με το Ε9, ώστε να είναι σαφές ποια είναι διαθέσιμα. Δεύτερον, πρέπει να εξασφαλιστεί διαφάνεια και δικαιοσύνη στον καθορισμό των ποσών επιστροφής. Το ύψος της επιδότησης θα πρέπει να συνδέεται με συγκεκριμένα κριτήρια: επιφάνεια ακινήτου, τοποθεσία, κατάσταση, παλαιότητα κλπ.
Τρίτον, απαραίτητη είναι η προστασία των ενοικιαστών. Το πρόγραμμα δεν θα πρέπει να μετατραπεί σε εργαλείο κερδοσκοπίας για ιδιοκτήτες που απλώς θα αυξήσουν τις τιμές. Θα μπορούσαν να εφαρμοστούν ανώτατα όρια ενοικίου ανά περιοχή ή ακόμα και μακροχρόνιες δεσμεύσεις με «κλειδωμένα» μισθώματα για συγκεκριμένα χρόνια.
Στατιστικά και κοινωνική ανάγκη:
Στην Ελλάδα, πάνω από 700.000 κατοικίες παραμένουν ανεκμετάλλευτες, ενώ σε περιοχές όπως η Αττική, η Θεσσαλονίκη και τα μεγάλα νησιά, τα ενοίκια έχουν αυξηθεί κατά 20-40% την τελευταία πενταετία. Επίσης, περίπου 1 στα 3 νοικοκυριά ξοδεύει πάνω από το 40% του εισοδήματός του για ενοίκιο, κάτι που θεωρείται δείκτης «στεγαστικής υπερχρέωσης». Αυτά τα δεδομένα υποδεικνύουν την ανάγκη για άμεσες παρεμβάσεις.
Προτάσεις ενίσχυσης της πολιτικής:
Για να αποδώσει μακροπρόθεσμα το μέτρο, είναι σημαντικό να συνοδευτεί από άλλες ενέργειες:
Δημιουργία Ταμείου Ανακαίνισης για παλιά ακίνητα, ώστε να γίνουν άμεσα κατοικήσιμα.
Παροχή φορολογικών απαλλαγών για τους ιδιοκτήτες που συμμετέχουν.
Στεγαστικά επιδόματα για ευάλωτες ομάδες που θα ενοικιάσουν τα ακίνητα αυτά.
Ψηφιακή πλατφόρμα που θα ενώνει ιδιοκτήτες και ενοικιαστές υπό τους όρους του προγράμματος.
Συμπεράσματα
Η επιστροφή του ενοικίου είναι μια πρωτοβουλία που μπορεί να οδηγήσει σε πραγματικές αλλαγές στον τομέα της στέγασης. Είναι μια απόδειξη ότι η πολιτεία αναγνωρίζει το πρόβλημα και επιδιώκει να κινητοποιήσει τις δυνάμεις της αγοράς για κοινωνικό όφελος. Αν εφαρμοστεί με σύστημα, διαφάνεια και κοινωνική ευαισθησία, μπορεί να αποτελέσει σημείο καμπής για τη στεγαστική πολιτική στην Ελλάδα και να προσφέρει ελπίδα σε χιλιάδες πολίτες.
www.real.gr
