Ξεκινούν άμεσα τα προγράμματα ενεργειακής αναβάθμισης κατοικιών. Επιδοτήσεις και χωρίς εισοδηματικά κριτήρια. Τι θα ισχύσει για τα ευάλωτα νοικοκυριά.
Τρία προγράμματα ενεργειακής αναβάθμισης κατοικιών θα αρχίσουν να «τρέχουν» τους επόμενους μήνες. O οδηγός του πρώτου «Εξοικονομώ», το οποίο θα αφορά μόνο ευάλωτα νοικοκυριά, αναμένεται να βγει στον… ψηφιακό αέρα στις αρχές Σεπτεμβρίου, για να ακολουθήσει ακόμα ένα που θα αφορά την τοποθέτηση αντλιών θερμότητας.
Τελευταίος θα ενεργοποιηθεί ο οδηγός για το μεγάλο ετήσιο «Εξοικονομώ» του 2024, που υπολογίζεται ότι θα δημοσιευτεί έως το τέλος του έτους. Για το πρόγραμμα θα ισχύσει το σύστημα των βαθμοημερών θέρμανσης και ψύξης για τον υπολογισμό των ενεργειακών αναγκών και την επιδότηση των έργων ενεργειακής αναβάθμισης των κτιρίων, με βάση τον χάρτη που εφαρμόστηκε στην επιδότηση του πετρελαίου θέρμανσης, ώστε κάθε γειτονιά της χώρας να έχει τους δικούς της συντελεστές επιδότησης στο «Εξοικονομώ».
Η εκκίνηση
Ειδικότερα, το αμέσως επόμενο διάστημα, θα δοθεί η εκκίνηση από το υπουργείο Ενέργειας για ένα «Εξοικονομώ», συνολικού προϋπολογισμού περίπου 60 εκατ. ευρώ από κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, που θα αφορά αποκλειστικά νοικοκυριά με χαμηλά εισοδήματα που διαθέτουν την κυριότητα μονοκατοικίας ή διαμερίσματος και επιθυμούν να τα αναβαθμίσουν ενεργειακά. Η αξιολόγηση των αιτήσεων θα γίνεται με τη μέθοδο άμεσης διαδικασίας «First in, first out», δηλαδή βάσει σειράς προτεραιότητας όπως αυτή προκύπτει από την ημερομηνία και την ώρα της οριστικής τους υποβολής. Η μέση επιδότηση εκτιμάται περίπου στα 12.500 ευρώ για κάθε δικαιούχο και θα αφορά παρεμβάσεις όπως η τοποθέτηση μόνωσης, η αλλαγή κουφωμάτων κ.λπ. Συνολικά έχει υπολογιστεί ότι το πρόγραμμα μπορεί να επιδοτήσει εργασίες αναβάθμισης σε 5.000 φτωχά νοικοκυριά, προκειμένου να μειώσουν τις ενεργειακές ανάγκες τους και το κόστος ενέργειας και να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσής τους. Στον τελευταίο κύκλο του «Εξοικονομώ» για ευάλωτα νοικοκυριά το μέγιστο ποσοστό επιχορήγησης διαμορφώθηκε στο 75% στην περίπτωση της ιδιοκατοίκησης από τον αιτούντα και στο 65% στην περίπτωση δωρεάν παραχώρησης σε έτερο πρόσωπο ή ενοικίασης, αντιστοίχως.
Ωστόσο, ήταν εξαιρετικά χαμηλή η συμμετοχή ευάλωτων νοικοκυριών στο πρόγραμμα εξαιτίας και της αδυναμίας εύρεσης των απαιτούμενων ιδίων κεφαλαίων, δεδομένης και της απροθυμίας των τραπεζικών ιδρυμάτων να χορηγήσουν σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες τραπεζικά δάνεια με την εγγύηση του Δημοσίου. Φυσικό πρόσωπο που έχει υποβάλει αίτηση στον α’ και στον β’ κύκλο του προγράμματος δεν έχει δικαίωμα υποβολής στον γ’ κύκλο. Για κατοικία για την οποία έχει υποβληθεί αίτηση στον α’ και στον β’ κύκλο του προγράμματος δεν επιτρέπεται η υποβολή αίτησης στον γ’ κύκλο. Για την υποβολή της και την παρακολούθηση του έργου, ο ενδιαφερόμενος χρησιμοποιεί υποχρεωτικά τεχνικό σύμβουλο φυσικό πρόσωπο, υπό την προϋπόθεση ότι είναι μηχανικός, εγγεγραμμένος στο μητρώο μελών ή στο βιβλίο τεχνικών επωνυμιών του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, η αμοιβή του οποίου καλύπτεται απευθείας από το πρόγραμμα.
Στόχοι
Με το στοχευμένο πρόγραμμα για την εγκατάσταση αντλιών θερμότητας το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας έχει ως κεντρικό στόχο την επιτάχυνση του εξηλεκτρισμού της θέρμανσης των κατοικιών, στο πλαίσιο των γενικότερων στόχων για τον πλήρη εξηλεκτρισμό της οικονομίας σταδιακά έως το 2050, σύμφωνα με τις κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η οποία θέλει να καταστήσει υποχρεωτικό τον εξηλεκτρισμό της θέρμανσης από το 2029. Ωστόσο, για τη διείσδυση των νέων συστημάτων θέρμανσης στην αγορά θα χρειαστεί να αναπτυχθεί εξειδικευμένο πρόγραμμα στήριξης. Οι αντλίες θερμότητας προσφέρουν σημαντικά πλεονεκτήματα, όμως το κόστος τους παραμένει υψηλό, ειδικά σε σύγκριση με τους παραδοσιακούς καυστήρες φυσικού αερίου ή πετρελαίου. Η τιμή ποικίλλει ανάλογα με τον τόπο διαμονής και τον τύπο της αντλίας θερμότητας που θα επιλέξει ένας καταναλωτής. Παρότι πολλές χώρες προσφέρουν επιδοτήσεις για την εξισορρόπηση του αρχικού κόστους, οι αντλίες θερμότητας μπορεί να απαιτούν σημαντική αρχική επένδυση, μεγαλύτερη από ένα σύστημα φυσικού αερίου. Η τελική απόδοση εξαρτάται από τις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας και του φυσικού αερίου ή του πετρελαίου, οι οποίες διαφέρουν από χώρα σε χώρα.
Να σημειωθεί ότι η αντλία θερμότητας είναι ένα σύστημα που αντλεί θερμότητα από έναν χώρο ή από το περιβάλλον και τη μεταφέρει σε κάποιον άλλο. Ειδικότερα, είναι ένα ενεργειακά αποδοτικό σύστημα που απορροφά θερμότητα από τον αέρα του περιβάλλοντος για θέρμανση και ζεστό νερό. Μεταφέρει τη θερμότητα του αέρα του περιβάλλοντος στην οικία μέσω υδραυλικού συστήματος νερού, όπως ενδοδαπέδια θέρμανση, fan coil και σώματα καλοριφέρ. Η λειτουργία της βασίζεται στην τεχνολογία που επιτρέπει τη μεταφορά ενέργειας από έναν χώρο χαμηλής θερμοκρασίας σε έναν χώρο υψηλότερης. Πρόκειται για μια τεχνολογία που βασίζεται στις ίδιες αρχές με αυτές του μηχανισμού των ψυγείων, των κλιματιστικών κ.λπ. και ονομάζεται ψυκτικός κύκλος. Ο εξωτερικός αέρας διαπερνά την αντλία θερμότητας, αποκτά την επιθυμητή θερμοκρασία και διοχετεύεται στο εσωτερικό του σπιτιού για την κεντρική θέρμανση και τη θέρμανση του νερού.
Πάντως, η πρόσφατη απόφαση της Ευρωπαϊκής Ενωσης για τον σταδιακό τερματισμό των καυστήρων πετρελαίου και φυσικού αερίου από το 2025 έχει οδηγήσει σε σημαντικές εξελίξεις. Εκτιμάται ότι το 17% των κτιρίων κατοικίας στην Ελλάδα θα καλύπτει τις θερμικές του ανάγκες με αντλίες, με το ποσοστό αυτό να φτάνει το 91% μέχρι το 2050. Η Ε.Ε. προωθεί συστηματικά τη μετάβαση προς τις αντλίες θερμότητας, θέτοντας σαφή όρια για το τέλος των καυστήρων πετρελαίου και φυσικού αερίου μέχρι το 2040.
Αλλαγές
Μια ουσιαστική αλλαγή που αναμένεται να διευρύνει κατά πολύ το φάσμα των δικαιούχων περιλαμβάνει το υπό κατάρτιση νέο «Εξοικονομώ» που επεξεργάζεται το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και θα ανακοινώσει εντός του φθινοπώρου. Η κυριότερη αλλαγή σε σχέση με τα τρέχοντα αντίστοιχα προγράμματα είναι ότι στο νέο δεν θα υπάρχουν εισοδηματικά κριτήρια, γεγονός που αναμένεται να ανοίξει περαιτέρω την ομπρέλα για ένα πολύ μεγαλύτερο αριθμό νοικοκυριών σε σύγκριση με το παρελθόν.
Ακόμα, το νέο πρόγραμμα θα περιλαμβάνει μοριοδότηση για ευπαθείς ομάδες, όπως ΑμεΑ και πολύτεκνοι, ενώ θα φέρει σύστημα με τις βαθμοημέρες που εφαρμόζεται για το επίδομα θέρμανσης.
Με βάση τον αρχικό σχεδιασμό που έχουν κάνει οι ιθύνοντες του υπουργείου, όσοι διαμένουν σε περιοχές που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη τη θέρμανση λόγω γεωγραφικής θέσης και κλιματικών συνθηκών, αναμένεται να επιδοτούνται περισσότερο και να έχουν προτεραιότητα. Οπως έχει δηλώσει ο αρμόδιος υπουργός Θεόδωρος Σκυλακάκης, «τα νέα προγράμματα “Εξοικονομώ”, που θα έρθουν μέσα στο φθινόπωρο, θα στηρίζονται πολύ περισσότερο στο σύστημα των βαθμοημερών, που διασφαλίζει ότι οι επενδύσεις που θα γίνουν θα είναι πιο αποδοτικές και από πλευράς κλιματικής απόδοσης και πραγματικής οικονομικής απόδοσης, διότι μία από τις μεγάλες δυσκολίες που έχουμε στα “Εξοικονομώ” είναι ότι δεν υπάρχει αρκετή ζήτηση, γιατί η οικονομική απόδοση των σχετικών παρεμβάσεων στην Ελλάδα είναι πολύ λιγότερο ελκυστική απ’ ό,τι στην υπόλοιπη Ευρώπη».
Το σύστημα που θα εφαρμοστεί θα έχει ως «πιλότο» το αντίστοιχο που εφαρμόστηκε με την καταβολή του επιδόματος θέρμανσης. Επισημαίνεται ότι για το επίδομα θέρμανσης το μοντέλο που ίσχυσε πέρυσι προέβλεπε προσαύξηση κατά 25% για τους δικαιούχους που διέμεναν σε περιοχές με δριμύ ψύχος (συντελεστής βαθμοημερών άνω του 1). Βάσει της συγκεκριμένης διαφοροποίησης το πρόγραμμα, που θα έχει υψηλότερο «ταβάνι» κόστους, καθώς θα ενισχύσει περισσότερους πολίτες σε σχέση με το παρελθόν, θα χρηματοδοτηθεί σε πρώτη φάση με 700 εκατ. ευρώ από το ΕΣΠΑ και με 170 εκατ. ευρώ από το REPowerEu.
Επίσης, στον σχεδιασμό του υπουργείου προβλέπεται η συμμετοχή-εμπλοκή εταιρειών ενεργειακών υπηρεσιών (Energy Service Companies – ESCO), που θα διευκολύνουν την πρόσβαση σε χρηματοδότηση στα νοικοκυριά και θα παρέχουν στους ιδιοκτήτες των κατοικιών τη δυνατότητα να αποπληρώσουν σταδιακά το κόστος της επένδυσης.
«Εξοικονομώ 2021»: Παράταση για την ολοκλήρωση εργασιών
Το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας έχει δώσει παράταση έως τις 15 Οκτωβρίου 2024 για τις υπαχθείσες αιτήσεις του προγράμματος «Εξοικονομώ 2021», των οποίων η προθεσμία ολοκλήρωσης εργασιών λήγει από τις 21 Ιουλίου έως τις 14 Οκτωβρίου 2024. Στόχος είναι να διευκολυνθεί το έργο των ενεργειακών επιθεωρητών και των δικαιούχων ώστε να ολοκληρώσουν ομαλά τις εργασίες ενεργειακής αναβάθμισης των κατοικιών.
