Αν βρεθείτε στο Ηράκλειο αξίζει να επισκεφθείτε την έκθεση φωτογραφίας του Νίκου Ψιλάκη: «Κρήτη, Νήσος λαλέουσα – Έθιμα και τελετουργίες που δεν έσβησε ο χρόνος» (Δημοτική Πινακοθήκη, δίπλα στα «Λιοντάρια»).
Πρόκειται για μια πρωτότυπη έκθεση, όχι μόνο για τις εκπληκτικές φωτογραφίες που βλέπουμε, αλλά και για επεξηγήσεις που μας δίνει ο δημιουργός τους, για τη μακρινή καταγωγή των εθίμων λαϊκής λατρείας, για τις γιορτές και τα πανηγύρια, αποκαλύπτοντας έτσι την αντοχή τους στο χρόνο. Κάποια έθιμα δυστυχώς έχουν εκλείψει τα τελευταία χρόνια ή κινδυνεύουν με αφανισμό και γι’ αυτό το φωτογραφικό υλικό που παρουσιάζεται αποκτά ξεχωριστή αξία.
Συναντήσαμε το Νίκο Ψιλάκη, στο χώρο της Έκθεσης και συνομιλήσαμε μαζί του. «Οι φωτογραφίες μου καλύπτουν μία διαδρομή 40 ετών, από τότε που ουσιαστικά ξεκίνησα, πιο συστηματικά, να καταγράφω, να μελετώ και να φωτογραφίζω τα έθιμα της Κρήτης. Νιώθω τυχερός που έζησα τα λαϊκά μας έθιμα στην αρχετυπική τους μορφή. Κάθε φωτογραφία κι ένα ταξίδι… τελετουργίες με ρίζες βαθιές όχι μόνο στο χρόνο, μα και στις καρδιές των ανθρώπων, λιτανείες σε περιόδους ανομβρίας, τελετουργικοί καθαρμοί, λατρεία ιερών δέντρων, πλύσιμο ιερών εικόνων στη θάλασσα, “αρμύρισμα” αιγοπροβάτων κατά την ημέρα της Ανάληψης και δεκάδες άλλες εθιμικές πρακτικές».
«Ήταν και συνεχίζει να είναι, αγώνας διαρκής και κοπιώδης, αλλά ελκυστικός και πανέμορφος. Ήμουν πεισματάρης, προσπαθούσα να μην αφήσω πράγματα κενά. Η έρευνα ποτέ δεν τελειώνει. Προσπαθώ συνεχώς και όσο οι δυνάμεις μου το επιτρέπουν, να κάνω αυτό που έταξα ως προσωπικό μου χρέος. Όλα τα έθιμα και όλες οι πρακτικές διατηρούνται, όσο διατηρούνται οι συνθήκες κάτω από τις οποίες δημιουργήθηκαν και διατηρούνται. Αν τελειώσει η αιτία, τελειώνει και το αποτέλεσμα. Επομένως όσο οι άνθρωποι έχουν την αγωνία της παραγωγής, την αγωνία να βρέξει ή να μη βρέξει και την πίστη μέσα τους, αυτά τα έθιμα θα μένουν. Περνούμε βεβαίως την εποχή της απομάγευσης του κόσμου οπότε, όπως καταλαβαίνετε, όλα αυτά ξεφτούν μαζί».
Ο Νίκος Ψυλάκης μας εξέφρασε την ικανοποίησή του γιατί από τις πρώτες ημέρες, την Έκθεση την έχουν επισκεφτεί αρκετοί από τον Άγιο Νικόλαο και το Μεραμπέλλο. Η Έκθεση θα διαρκέσει έως το Σαββάτο 9 Δεκεμβρίου.
Σε καιρούς ανομβρίας… τελετουργίες για την πρόκληση βροχής!
Στην Έκθεση φωτογραφίας του Νίκου Ψιλάκη: «Κρήτη, Νήσος λαλέουσα – Έθιμα και τελετουργίες που δεν έσβησε ο χρόνος», ξεχώρισα φωτογραφίες του από λιτανείες που έκαναν άνθρωποι σε καιρούς ανομβρίας. Πολύ επίκαιρο το θέμα και στις μέρες μας, λόγω των φετινών καιρικών συνθηκών που επικρατούν. Κάτω από μια φωτογραφία διαβάζουμε:
* «Άνθρωποι γονατισμένοι στη διψασμένη γη, δεήσεις, παρακλήσεις, αναμμένα κεριά, δάκρυα ικεσίας. Παλαιότατη συνήθεια οι τελετουργίες για την πρόκληση βροχής. Συνάζονται οι κάτοικοι, παίρνουν τα ιερά και τα όσια, λείψανα αγίων, λάβαρα και όλες τις εικόνες της εκκλησίας και ξεκινούν για την καθιερωμένη λιτανεία. Θα κυκλώσουν τα όρια της αγροτικής περιφέρειας και θα φτάσουν σ’ ένα ψήλωμα της γης, μια κορυφή λόγου ή βουνού. Από ‘κει θα παρακαλέσουν γονυπετείς τον Θεό: «Κατάπεμψον, Κύριε, υετούς καρποφόρους». Σ’ αυτές τις τελετουργίες καθρεφτίζεται ο ψυχισμός μιας κοινωνίας που δε νιώθει το περιβάλλον σαν αφηρημένη έννοια, αλλά ως κανόνα και μέτρο ζωής».
ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΛΩΝΤΖΑΣ
