Η πολυαναμενόμενη κινηματογραφική παραγωγή, για μας εδώ, αλλά όπως φαίνεται και για πολλούς κινηματογραφόφιλους ανά την Ελλάδα, ξεκινά το ταξίδι της στις αίθουσες, την ερχόμενη Πέμπτη 21 Δεκεμβρίου. «Ο Καπετάν Μιχάλης» είναι μια υπερπαραγωγή, που τόλμησε και πέτυχε με πιστότητα την αναπαράσταση μιας σκληρής εποχής για τη μεγαλόνησο, αποτυπώνοντας με μαεστρία την τραχιά κρητική τοπιογραφία που μοιάζει με την κρητική ψυχή. Επί 229 χρόνια οι Οθωμανοί, χρησιμοποίησαν όλα τα μέσα για να καθυποτάξουν το πνεύμα και την καρδιά των Κρητικών, χωρίς επιτυχία, κάνοντας τους σκληρούς για να αντέξουν τη σκλαβιά και αντάξιους του χρέους της διαρκούς επανάστασης μέχρι να ελευθερώσουν την Κρήτη. Αυτό το αδούλωτο πνεύμα, το αδάμαστο φρόνημα – «κουζουλάδα» όπως την περιγράφει ο Καζαντζάκης – για ελευθερία και αυτοδιάθεση επιχειρεί και πετυχαίνει να συλλάβει η ταινία του Κώστα Χαραλάμπους, περιγράφοντας όμως παράλληλα την ευάλωτη ανθρώπινη φύση, σε συναισθήματα που βάζουν κάθε άνθρωπο, απέναντι σε κρίσιμα διλήμματα, πολλές φορές στη διάρκεια της ζωής.
Η επίσημη, κλειστή, πρεμιέρα της ταινίας «Καπετάν Μιχάλης» πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα στον κινηματογράφο «Δαναός» της Αθήνας, την οποία παρακολούθησαν περίπου 300 άτομα, με ειδικές προσκλήσεις. Με πρόσκληση του Κώστα Χαραλάμπους, παραβρέθηκα στην πρεμιέρα. Η βραδιά, τηρουμένων των αναλογιών, είχε τη λάμψη της πρεμιέρας μιας σημαντικής παραγωγής, στην οποία συμμετείχε ένα μεγάλο καστ γνωστών αλλά και πολλών νέων – Ελλήνων ηθοποιών. Το «παρών», εκτός από τους συντελεστές της μεγάλης αυτής παραγωγής, έδωσαν προσωπικότητες και «περσόνες» του καλλιτεχνικού κύκλου των Αθηνών αλλά και επιχειρηματίες και πολιτικοί, όπως η πρόεδρος της «Πλεύσης Ελευθερίας» Ζωή Κωνσταντοπούλου, μιας και ο πρόεδρος του σωματείου Ελλήνων ηθοποιών και βουλευτής του κόμματος Σπύρος Μπιμπίλας, ερμηνεύει στην ταινία χαρακτηριστικό ρόλο φιλοχριστιανού, τουρκοκρητικού υποταχτικού.
Πολύ καλή η ερμηνεία του Αιμίλιου Χειλάκη στον πρωταγωνιστικό ρόλο του Καπετάν Μιχάλη. Στον ρόλο του Καπετάν Πολυξίγκη ο Παναγιώτης Μπουγιούρης. Επίσης πολύ καλός ο Αλέκος Συσσοβίτης στο ρόλο του Νουρήμπεη. Αισθησιακή η Τζένη Καζάκου – εγγονή της Τζένης Καρέζη, στο ρόλο της προκλητικής Κερκέζας χανούμισσας Εμινέ που προδίδει το Νουρήμπεη πέφτοντας στην αγκαλιά του Πολυξίγκη.
Παίζουν επίσης: Λουκία Μιχαλοπούλου, Παναγιώτης Μπουγιούρης, Σπύρος Μπιμπίλας, Γιώργος Γεροντιδάκης, Γιάννης Συλιγνάκης, Μάνος Ιωάννου, Γεράσιμος Σοφιανός, Στράτος Χρήστου, Κυριακή Γάσπαρη, Γιώργος Γαρνάβος, Δημήτρης Χαβρές, Νίκος Αναστασόπουλος, Χρήστος Χαλβατζάρας, Αλέξανδρος Ιωαννίδης, Κορίνα Αλεξανδρίδου, Σταύρος Καλιγάς, Ελένη Βουτυρά, Γιάννης Τσαγκαράκης, ‘Ελενα Γαβρά κ.α.
Η ταινία αναφέρεται στα επαναστατικά γεγονότα του 1889, στην Κρήτη. Προλογίζοντας την ταινία ο σκηνοθέτης, έβαλε τους θεατές στο πνεύμα και ιστορικό περίγραμμα, εξήγησε ότι η Ελλάδα μπορεί να απελευθερώθηκε με την Επανάσταση του 1821, δεν απελευθερώθηκε όμως η Κρήτη. Η Κρήτη, μετά από 68 χρόνια, συνεχίζει να είναι υπό τουρκική ηγεμονία. Κάποιες επαναστάσεις που έγιναν ενδιάμεσα, δεν είχαν επιτυχία.
Κεντρικός ήρωας είναι ο Καπετάν Μιχάλης, ένας ασυμβίβαστος Κρητικός, μαυροντυμένος, ωσότου ελευθερωθεί η Κρήτη. Τη στιγμή όμως που συναντά την Εμινέ, γυναίκα του αδελφοποιτού του, Νουρήμπεη, τον κυριεύει ένας «δαίμονας». Ο πειρασμός της προκλητικής Κερκέζας δεν τον αφήνει σε ησυχία και τον αποσπά από αυτό που θεωρεί ιερό καθήκον, την απελευθέρωση της Κρήτης από τους Τούρκους. Και παραλίγο να αλληλοσφαγούν με τον Πολυξίγκη, για τα… μάτια της. Στο επίκεντρο της πλοκής, η σχέση του Καπετάν Μιχάλη με τον Νουρήμπεη που υποδύεται εξαιρετικά ο Αλέκος Συσσοβίτης. Είναι αδερφοποιητοί, αλλά ο Νουρής δεν ξεχνά το αίμα του δολοφονημένου από κρητικούς πατέρα του, ούτε τη φάρα του, και σκοτώνει τον αδελφό του καπετάν Μιχάλη. Την πρώτη φορά που τράβηξαν μαχαίρι ήταν για να κόψουν τα χέρια τους και να ενώσουν το αίμα τους και τώρα τράβηξαν μαχαίρι ο ένας εναντίον του άλλου!
Τα γυρίσματα της ταινίας διήρκεσαν 3 μήνες περίπου, σε όλη την Κρήτη. Είναι νωπές ακόμη οι εικόνες από τα γυρίσματα σε διάφορα σημεία του Νομού Λασιθίου και ειδικά σε μας, εδώ, στην Κριτσά και αλλού. Στη διάρκεια των γυρισμάτων αναπτύχθηκαν στενές σχέσεις των ντόπιων με τους ηθοποιούς και άλλους παράγοντες της φιλόδοξης αυτής παραγωγής. Μιας ταινίας, που μετουσιώνει το πυκνό νοημάτων και μηνυμάτων κείμενο του Ν. Καζαντζάκη, σε εικόνα με ρεαλισμό. Με τη βοήθεια της φωτογραφίας, του φωτισμού, των επιλεγμένων ψηφιακών εφέ και των αυθεντικών κοστουμιών, ο θεατής και ειδικά ο Κρητικός μεταφέρεται στην ύστερη ηρωική εποχή της Κρήτης, με τα ανθρώπινα πάθη να αντιπαλεύουν με τους ηθικούς και κοινωνικούς κανόνες, μιας αδυσώπητης εποχής.
Το δημοφιλές βιβλίο του Καζαντζάκη συνέθεσε αριστοτεχνικά τους ανθρώπους, τα ήθη, την ατμόσφαιρα της πολυκύμαντης εποχής, που όλο και πλησίαζε στη λύτρωση για την Κρήτη. Δεν είναι τυχαία η παρουσία στην πρεμιέρα και της κληρονόμου των δικαιωμάτων των βιβλίων του Ν. Καζαντζάκη, Νίκης Σταύρου που παραχώρησε τα δικαιώματα για να γίνει η ταινία. Ο Κώστας Χαραλάμπους, που υπογράφει και το σενάριο, αποδεικνύεται καλός γνώστης τόσο του εσωτερικού μηνύματος του κειμένου του Καζαντζάκη, όσο και της κρητικής ιστορίας και των σύνθετων ισορροπιών μεταξύ του μουσουλμανικού και του χριστιανικού στοιχείου της Κρήτης. Σε δεύτερο επίπεδο, αποτυπώνεται η αγωνία του τουρκοκρητικού στοιχείου και της Υψηλής Πύλης να κρατήσουν, ασκώντας με τα μέσα που ήξεραν – βία και αιματοχυσία – υπό την κυριαρχία τους, τη μεγαλόνησο, έχοντας επίγνωση ότι η αντίστροφη μέτρηση για την παράδοσή της στην Ελλάδα, είχε αρχίσει…
Πριν την έναρξη της προβολής, ο Κώστας Χαραλάμπους απευθυνόμενος στο κοινό, είπε: Εχω την εντύπωση ότι ο Ν. Καζαντζάκης γράφοντας το βιβλίο αυτό ήθελε να τιμήσει αυτές τις «μικροϊστορίες» των ανθρώπων που έλαβαν μέρος σε όλες τις επαναστάσεις και απέτυχαν… Εδωσε, λοιπόν, μια «τοιχογραφία» εκείνης της εποχής και εκείνων των ανθρώπων. Μια «μικρο-ιστορική προσέγγιση, στο οποίο βάσισε αυτό το βιβλίο το οποίο, όχι μόνο εγώ, αλλά όλος ο κόσμος θεωρεί ένα από τα κορυφαία όλου του κόσμου».
Το λόγο πήρε στη συνέχεια, ο πρωταγωνιστής της ταινίας Αιμίλιος Χειλάκης, ο οποίος με το γνωστό του ύφος, μίλησε για την ταινία:
«Η προσπάθεια που έχει γίνει με αυτή την παραγωγή, είναι μεγάλη. Ακριβώς πριν από ένα χρόνο τελειώσαμε τα γυρίσματα. Θυμάμαι ήταν 9 Δεκεμβρίου, εκεί σε ένα βουνό πάνω… Ανεβήκαμε, σκοτώσαμε πολλούς τούρκους, τα καταφέραμε, κάναμε το χρέος μας… Μιλάμε για ένα τεράστιο βιβλίο, που έχει στα χέρια του ο εκδοτικός οίκος «Διόπτρα» και είχαμε την τιμή να το πάρουμε απ’ αυτούς. Το βιβλίο μιλάει για κάτι παραπάνω από ένα εθνικό καθήκον. Μιλάει για το πώς ο έρωτας τρυπώνει εκεί που κανένας δεν τον περιμένει. Το καθήκον όμως είναι εκεί και σου υπενθυμίζει ότι δε σου επιτρέπεται να ζήσεις. Ο υπότιτλος του βιβλίου είναι «Ελευθερία ή Θάνατος» – ο υπότιτλος που διάλεξε ο Κώστας Χαραλάμπους είναι «Ελευθερία και Θάνατος». Και τα δύο είναι ενδεικτικά αυτού που θα δείτε απόψε. Θα δείτε εμμονικούς ανθρώπους, άλλους με τη ζωή άλλους με το θάνατο! Ο καπετάν Μιχάλης επιζητεί το θάνατο. Επιδιώκει να πεθάνει γιατί γνωρίζει ότι δε θα καταφέρει να απελευθερώσει ποτέ τα χώματα της Κρήτης. Κάποια στιγμή εισβάλει από μια αλλόθρησκη – γυναίκα αλλόθρησκου φίλου του – ο έρωτας και δεν ξέρει τι να κάνει. Το μόνο πράγμα που σκεφτόμουν όταν διάβαζα το βιβλίο και τώρα που είδα την ταινία, είναι ότι το σημαντικότερο που έχει να μας συμβεί, είναι μέσα στις εμμονές μας να είμαστε περισσότερο άνθρωποι. Το εμμονικό, τις περισσότερες φορές δεν είναι καλός σύντροφος. Είναι καλύτερα να κοιτάζουμε δίπλα μας – να είναι εκεί πέρα ο άντρας ή η γυναίκα μας, να του ανήκουμε και να μπορούμε να αναφερθούμε σ’ αυτόν. Είναι σπουδαίο το βιβλίο του Καζαντζάκη και ένα από τα θέματα που θίγει, είναι ο έρωτας αλλά και τι πραγματικά είναι ο πατριωτισμός. Θα δείτε, δεν έχει να κάνει μόνο με το χώμα, έχει να κάνει με τον άνθρωπο», κατέληξε ο κ. Χειλάκης.
ΝΙΚΟΣ ΤΡΑΝΤΑΣ
