 |
 |
 |
Ο λόγος για τους καθηγητές αρχιτεκτονικής Νικόλαο Μουτσόπουλο, Ιωάννα Στεργιώτου και Ιορδάνη Δημακόπουλο, που τιμήθηκαν για τη συμβολή τους στην ανάδειξη και διατήρηση της παλιάς πόλης, στο πλαίσιο εκδήλωσης που διοργάνωσε το Σάββατο ο Σύλλογος κατοίκων Παλιάς Πόλης Ρεθύμνου σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων «Ημέρες Ρεθύμνου 2016».
Η τιμητική εκδήλωση ξεκίνησε το Σάββατο το πρωί με ξενάγηση στο φρούριο της Φορτέτζας και συντελεστές την κα Νότα Καραμαλίκη, τον κ. Κώστα Γιαπιτζόγλου, την κα Ιωάννα Στεριώτου και τον κ. Αριστόδημο Χατζηδάκη που παρουσίασαν στη διάρκεια της ξενάγησης το μοναδικό χαρακτήρα και την ιστορία του φρουρίου. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας πραγματοποιήθηκε τιμητική εκδήλωση αφιερωμένη στους παραπάνω καθηγητές, στο Σπίτι του Πολιτισμού στο Ρέθυμνο.
Το «παρών» στον Ρέθυμνο, προκειμένου να παραστεί στην τιμητική εκδήλωση έδωσε η κ. Στεργιώτου, καθώς ο καθηγητής Μουτσόπουλος και ο κ. Δημακόπουλος, δεν κατέστη δυνατό να παρευρεθούν. Εκ μέρους του Δήμου ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου κ. Γιώργος Σκορδίλης απένειμε το ασημένιο νόμισμα της πόλης του Ρεθύμνου στην κ. Στεργιώτου, ενώ ο Σύλλογος κατοίκων παλιάς πόλης απένειμε αναμνηστική πλακέτα, με το ιδεόγραμμα της παλιάς πόλης. Οι ίδιες τιμητικές πλακέτες και το ασημένιο νόμισμα της πόλης απονεμήθηκαν και στους κ.κ. Μουτσόπουλο και Δημακόπουλο.
Χαιρετισμό στη διάρκεια της εκδήλωσης απηύθυναν ο τέως Δήμαρχος Ρεθύμνου Δημήτρης Αρχοντάκης, ο πρόεδρος του Συλλόγου κατοίκων παλιάς πόλης κ. Θωμάς Κρεβετζάκης και η διευθύντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου κ. Αναστασία Τζιγκουνάκη.
Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ «ΠΑΡΑΚΑΤΑΘΗΚΗ» ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ
Η κ. Τζιγκουνάκη μίλησε για την συμβολή των καθηγητών και ανέφερε: «Είναι σπάνιο και πολύτιμο μια μελέτη να παραμένει σύγχρονη και επίκαιρη υπερισχύοντας το χρόνο, των μεταβολών, νέων στοιχείων, τρόπων προσέγγισης και γενικότερα της εξέλιξης της έρευνας. Να γίνεται διαχρονικό και σταθερό εργαλείο στα χέρια των ερευνητών της κάθε επόμενης γενιάς. Να αναγνωρίζεται το έργο αυτό από τους πολίτες και να αισθάνονται την ανάγκη της ευχαριστίας για την σπουδαία συμβολή. Είναι σπάνιο και πολύτιμο το έργο του Νικόλαου Μουτσόπουλου, της Ιωάννας Στεργιώτου και του Ιορδάνη Δημακόπουλου και η τελετή είναι ένας ελάχιστος φόρος τιμής από όλους εμάς για τις σταθερές βάσεις που προσέφεραν στις προσπάθειες μας για την διατήρηση και ανάδειξη της ιστορικής αυτής πόλης και για αυτό τους ευχαριστούμε θερμά».
Από την πλευρά του ο κ. Κρεβετζάκης, υπογράμμισε μεταξύ άλλων: «Το Ρέθυμνο τιμά με μια σχετικά μεγάλη καθυστέρηση τους τρεις αρχιτέκτονες που βοήθησαν τόσο στη διάσωση της παλιάς πόλης του Ρεθύμνου αλλά κυρίως στην ανάδειξή της. Αυτό το οποίο όλοι εμείς καρπωνόμαστε σήμερα ως κάτοικοι και ως επαγγελματίες στην πόλη του Ρεθύμνου εν πολλοίς οφείλεται σε αυτούς τους τρεις σπουδαίους αρχιτέκτονες. Η μελέτη του κ. Μουτσόπουλου, ακόμη και σήμερα θεωρείται μια από τις καλύτερες και για πάρα πολλά χρόνια διδάσκονταν και ως μάθημα στα Πανεπιστήμια, το πώς ακριβώς δημιουργείται και οργανώνεται μια μελέτη. Δυστυχώς όλος ο όγκος της μελέτης δεν εφαρμόστηκε ποτέ στον Δήμο Ρεθύμνου και θεωρώ ότι τα αποτελέσματα θα ήταν διαφορετικά για την πόλη μας. Η κ. Στεργιώτου με τη μελέτη της για τις οχυρώσεις της Φορτέτζας ανέδειξε όλο το φρούριο και σαν κέντρο της αρχιτεκτονικής της Μεσογείου. Αντίστοιχα ο κ. Δημακόπουλος με το βιβλίο του, τα σπίτια της πόλης του Ρεθύμνου και την ενασχόλησή του με την Κρήτη, ανέδειξε όλα αυτά τα στοιχεία της συνέχειας των Ενετών στην Κρητική αρχιτεκτονική και παράδοση. Η μελέτη αυτή με τη σημερινή πραγματικότητα είναι η νύχτα με τη μέρα. Θα μπορούσε φυσικά να εφαρμοστεί ακόμη γιατί ήταν μια μελέτη που ήταν πολύ μπροστά για την εποχή της».
Η ΙΩΑΝΝΑ ΣΤΕΡΓΙΩΤΟΥ
Η Ιωάννα Στεργιώτου κατά την τριετία 1973-1975 ερεύνησε επί τόπου τις βενετικές οχυρώσεις της πόλης, τεκμηριώνοντας με τη διδακτορική της διατριβή όχι μόνο τη Φορτέτζα αλλά και το προγενέστερο περιμετρικό τείχος και το ακόμη πιο παλιό Castell Vecchio. Η ερευνήτρια αυτή συνέχισε να ασχολείται με τις οχυρώσεις του Ρεθύμνου ενσωματώνοντας νεότερα στοιχεία στη δεύτερη έκδοση του δίτομου βιβλίου της «Οι βενετικές οχυρώσεις του Ρεθύμνου» και προσφέροντας νεότερες δημοσιεύσεις, με αναλυτικότερη διαπραγμάτευση κάποιων θεμάτων.
Την κ. Ιωάννα Στεργιώτου προλόγισε στη διάρκεια της εκδήλωσης ο αρχιτέκτονας κ. Άρης Χατζηδάκης υπογραμμίζοντας μεταξύ άλλων: «Η πόλη του Ρεθύμνου είναι πραγματικά τυχερή που εκείνα τα χρόνια που κανένας δεν μιλούσε για τέτοια ζητήματα βρέθηκε ένας άνθρωπος που ανέλαβε να εκπονήσει ένα διδακτορικό με θέμα τα τείχη της Φορτέτζας. Αυτό δεν ήταν και τόσο δεδομένο ότι θα συνέβαινε, είναι μια σπάνια τύχη γι’ αυτήν την πόλη το ότι μπήκε στην εποχή όπου είχε γίνει πια συνείδηση η διατήρηση των μνημείων μας και έχοντας μια πολύ στέρεα μελέτη, πρωτότυπη, πρωτοποριακή και ένα υπόδειγμα μεθοδολογίας. Η κ. Στεργιώτου άνοιξε μια περιοχή που ήταν άγνωστη».
Η κ. Στεργιώτου σε δηλώσεις της στη διάρκεια της εκδήλωσης ανέφερε: «Νιώθω πάρα πολύ συγκινημένη και πάρα πολύ ευτυχής, διότι ο κόπος τόσων χρόνων δουλειάς αναγνωρίζεται. Πραγματικά ήταν κάποιες συγκυρίες, κάποια τυχαία γεγονότα που ξεκίνησε όλη αυτή η προσπάθεια που λέγεται Ρέθυμνο, έρευνα στη Βενετία και διατριβή. Ήταν ένας τελείως πρωτόγνωρος τομέας στην ιστορία της αρχιτεκτονικής, χωρίς προηγούμενο και στην Ελληνική βιβλιογραφία γι ‘αυτό βγήκε μεγάλος ο όγκος της δουλειάς. Έπρεπε να ερμηνεύσω τις κατασκευές αυτές, όχι από βιβλιογραφία που υπήρχε πολύ μεγάλη, στην Ευρωπαϊκή βιβλιογραφία για φρούρια με προμαχώνες, αλλά από τις πραγματείες των ίδιων των μηχανικών εκείνης της περιόδου».
Η ίδια μάλιστα μοιράστηκε την εμπειρία της πολυετούς έρευνάς της στο φρούριο της Φορτέτζας αλλά και την παλιά πόλη του Ρεθύμνου αλλά και τη διατήρησή τους μέχρι σήμερα και τόνισε: «Το φρούριο της Φορτέτζας είναι ένα ξεχωριστό πράγμα, ένα αυτοτελές μνημείο, ένας ιστορικός χώρος και τοπόσημο για την πόλη. Με όλη τη φροντίδα από πλευράς Δήμου και κυρίως Αρχαιολογικής υπηρεσίας διατηρείται μια προσβασιμότητα και μια καινούργια χρήση στο φρούριο η οποία είναι αρκετά συμβατή με τα διεθνή δεδομένα. Ότι έχει γίνει είναι εύκολα αναστρέψιμο για να πούμε ότι θα μπορεί να γίνει και καλύτερα. Δεν έχει υποστεί βλάβη το μνημείο αυτό καθ’ εαυτό».
Σε ό,τι αφορά πάντως την παλιά πόλη του Ρεθύμνου, η κ. Στεριώτου υπογράμμισε πως μέχρι σήμερα κρατάει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της, ενώ παρά τις παρεμβάσεις έχει διατηρηθεί. Επεσήμανε μάλιστα πως οι παρεμβάσεις θα μπορούσαν να είναι πιο ήπιες στο ιστορικό κέντρο, ενώ τόνισε πως η δημόσια εικόνα της παλιάς πόλης θα μπορούσε να βελτιωθεί σημαντικά χωρίς να απαιτούνται κοστοβόρες επεμβάσεις αρκεί να υπάρξει συντονισμός μεταξύ των υπηρεσιών αλλά και καλή θέληση από πλευράς των ιδιωτών. Μάλιστα σε ό, τι αφορά τη μελέτη για την παλιά πόλη ανέφερε: «Ποτέ δεν εφαρμόστηκε κανονικά και νομοθετικά και διοικητικά απόλυτα η μελέτη που είχαμε κάνει τότε με επικεφαλής τον καθηγητή Νίκο Μουτσόπουλο και τον Γιώργο Ζέρβα. Εφαρμόστηκε ατύπως σε κάποια τμήματα και όποτε βόλευε από την αρχαιολογική υπηρεσία, όμως διατήρησε τον χαρακτήρα της.
Στο Ρέθυμνο, όπως και στα Χανιά, ολόκληρη η πόλη είναι ένα ιστορικό μνημείο επομένως υπάρχει μια βάση η οποία παρά τις επεμβάσεις έχει διατηρήσει τον ιστορικό χαρακτήρα και πρέπει οι ντόπιοι και πιο πολλοί οι κάτοικοι να το πιστέψουν και να κάνουν ότι είναι δυνατόν οι νέοι κυρίως για να το διατηρήσουν και να βελτιώσουν την εικόνα του Ρεθύμνου».
Ο ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΣ
Η εκπόνηση της μελέτης για την προστασία και ανάδειξη της παλιάς πόλης, ανατέθηκε μετά την κήρυξη της παλιάς πόλης, το 1967, ως ιστορικός και διατηρητέος οικισμός, μετά τις ενέργειες του τότε δημοτικού συμβουλίου και της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κρήτης. Ο κ. Μουτσόπουλος, εκπόνησε σχετική μελέτη η οποία παραμένει επίκαιρη μέχρι σήμερα ενώ θεωρείται μια από τις πιο πρωτοποριακές μελέτες.
Ο συγγραφέας και σχολικός σύμβουλος κ. Χάρης Στρατιδάκης, στη διάρκεια της εκδήλωσης παρουσίασε τον κ. Μουτσόπουλο και το σπουδαίο έργο και υπογράμμισε μεταξύ άλλων: «Ο Νικόλαος Μουτσόπουλος, γεννήθηκε το 1927 στην Αθήνα και είχε σπουδάσει Αρχιτεκτονική στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Στη συνέχεια είχε σπουδάσει Θεολογία στο Αριστοτέλειο πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και είχε συνεχίσει τις σπουδές του στη Βυζαντινή ιστορία και τέχνη και στην αναστύλωση και οργάνωση μουσείων με υποτροφία στη Σορβόννη. Μετά από τις σπουδές αυτές είχε υποβάλλει στο ΕΜΠ διδακτορική διατριβή με θέμα «Η αρχιτεκτονική των εκκλησιών και των Μοναστηρίων της Γορτυνίας» η οποία είχε βαθμολογηθεί με άριστα το έτος 1958 και είχε ήδη εκλεγεί παμψηφεί τακτικός καθηγητής στην έδρα Αρχιτεκτονικής Μορφολογίας και Ρυθμολογίας στη νεοσύστατη τότε Αρχιτεκτονική Σχολή του Αριστοτελείου. Το ενδιαφέρον του είχε περιστραφεί σε θέματα σχετικά με τη Βυζαντινή και τη μεταβυζαντινή εκκλησιαστική αρχιτεκτονική καθώς και με την καταγραφή των οικισμών και κάστρων του Βορειοελλαδικού χώρου. Στα πλαίσιο αυτής της δραστηριότητας του είχε εκπονήσει πολλές μελέτες με θέμα την διατήρηση, την ανάπλαση και την αναστύλωση πόλεων και οικισμών της Ελλάδας. Τέτοιες υπήρξαν οι πρότυπες κατά κοινή ομολογία μελέτες του για την Βέροια , την Καστοριά, την Τρίπολη και βέβαια για την πόλη μας το Ρέθυμνο».
Αξίζει να σημειωθεί πως, ο καθηγητής Νικόλαος Μουτσόπουλος σε συνεργασία με τους Ζέρβα, Μοροπούλου, Ροδολάκη και Γκανούλη και τους φοιτητές τους προσέφεραν στο Ρέθυμνο το 1973 την αξεπέραστη «Μελέτη Προστασίας και Αναδείξεως της Παλαιάς Πόλεως Ρεθύμνης». Για την εκπόνησή της προσέφεραν εθελοντική εργασία -ως πρακτική άσκηση- δεκάδες φοιτητές του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, οι οποίοι εργάστηκαν σ’ ένα περιβάλλον τότε εχθρικό. Στο πλαίσιο της μελέτης τεκμηριώθηκαν η πλειοψηφία των μνημείων και στοιχείων της παλιάς πόλης του Ρεθύμνου. Οι μελέτες που ακολούθησαν μέχρι σήμερα έχουν στηριχθεί σε αυτή του καθηγητή Μουτσόπουλου.
Στη διάρκεια της εκδήλωσης προβλήθηκε η συνέντευξη του καθηγητή Μουτσόπουλου στον δημοσιογράφο Κώστα Μπλιάτκα Ο κ. Μουτσόπουλος μίλησε με συγκίνηση για την περίοδο που εργάστηκε επάνω στη μελέτη αλλά και τη συνεργασία του με τους κατοίκους και φορείς του Δήμου, ενώ επεσήμανε πως την εποχή εκείνη δημιουργήθηκαν τα θεμέλια προκειμένου οι κάτοικοι να μπορέσουν να κατανοήσουν τη σημασία της διατήρησης του μοναδικού χαρακτήρα και φυσιογνωμίας της παλιάς πόλης σε ένα πλαίσιο διαρκούς εξέλιξης. Μεταξύ άλλων ανέφερε: «Αγαπητοί Ρεθυμνιώτες και ιδιαίτερα κάτοικοι της παλιάς πόλης του Ρεθύμνου με τους οποίους είχα συνδεθεί τα χρόνια εκείνα τα παλιά και τόσο δημιουργικά. Ήταν για μένα μεγάλη χαρά η ενασχόλησή μου με τη μελέτη της παλιάς πόλης και της Φορτέτζας του Ρεθύμνου. Μια εμπειρία που μου έχει μείνει αξέχαστη και με βοήθησε πολύ στις περαιτέρω μελέτες. Όλα αυτά θυμάμαι και συγκινούμαι για την περίοδο αυτή της γόνιμης συνεργασίας».
Ο ΙΟΡΔΑΝΗΣ ΔΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΣ
Στην διάρκεια της εκδήλωσης για τον Ιορδάνη Δημακόπουλο μίλησε η αρχαιολόγος κ. Πετρούλα Βαρθαλίτου και ανέφερε το χρονικό της σπουδαίας συμβολής του στην ανάδειξη των κατοικιών του Ρεθύμνου, του 16ου και 17ου αιώνα.
Αξίζει να σημειωθεί πως ο Ιορδάνης Δημακόπουλος, ο οποίος υπηρέτησε την Αρχαιολογική Υπηρεσία, με τις έρευνές του και τη διδακτορική του διατριβή το 1974, με θέμα την αρχιτεκτονική των βενετσιάνικων σπιτιών της Παλιάς Πόλης του Ρεθύμνου, με τίτλο «Τα σπίτια του Ρεθέμνου», θεμελίωσε τη θέση ότι αυτή προσφέρει εικόνα όχι μεσαιωνική αλλά όψιμη αναγεννησιακή, με στοιχεία προχωρημένου μπαρόκ. Στην παραπάνω μελέτη προσέθεσε μια παράλληλη σειρά επιστημονικών δημοσιεύσεων, για τη Λότζια, για την πόλη μετά την επιδρομή του Ουλούτζ Αλή, για το θύρωμα του τεμένους Γαζή Χουσεΐν Πασά και για κρήνη Rimondi.
Η κ. Βαρθαλίτου στη διάρκεια της εκδήλωσης ανέφερε μεταξύ άλλων: «Την ίδια περίπου περίοδο που ο αρχιτέκτονας Νικόλαος Μουτσόπουλος μαζί με τους συνεργάτες και τους φοιτητές του αναλαμβάνει στο Δήμο Ρεθύμνου την εκπόνηση της μελέτης για την παλιά πόλη, ένας νέος αρχιτέκτονας ο Ιορδάνης Δημακόπουλος βρίσκεται στο στάδιο ολοκλήρωσης της διδακτορικής του διατριβής.
Η σημασία του αναγνωρίζεται αμέσως και για το λόγο αυτό το τμήμα δημοσιευμάτων του ταμείου αρχαιολογικών πόρων και απαλλοτριώσεων του Υπουργείου Πολιτισμού αποφασίζει να το δημοσιεύσει το 1977. Ένας τόμος άνω των 400 σελίδων που περιλαμβάνει κείμενα, σχέδια και φωτογραφίες προστίθεται στη σειρά των δημοσιευμάτων τα προηγούμενα τεύχη των οποίων φιλοξενούσαν ερευνητικές εργασίες πολύ καταξιωμένων επιστημόνων. Το βιβλίο αυτό του Δημακόπουλου αποτελεί μέχρι σήμερα το θεμέλιο λίθο για την ιστορία της πολεοδομικής εξέλιξης της πόλης και την κατανόηση της αρχιτεκτονικής του 16ου και 17ου αιώνα».
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΚΛΑΨΙΝΟΥ
www.goodnet.gr
