Αρνητική είναι η αποταμίευση στην Ελλάδα, αφού σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, το ποσοστό αποταμίευσης των ελληνικών νοικοκυριών ανήλθε σε -1,2% στο γ’ τρίμηνο του 2024, αν και αυξήθηκε σε σχέση με το β’ τρίμηνο (όταν ανήλθε σε -3,1%).
Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για τις οποίες ανακοίνωσε στοιχεία η Eurostat, που τα νοικοκυριά έχουν αρνητική αποταμίευση, δηλαδή ξοδεύουν περισσότερο από το διαθέσιμο εισόδημά τους. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, το ποσοστό αποταμίευσης των ελληνικών νοικοκυριών ανήλθε σε -1,2% στο γ’ τρίμηνο του 2024, αν και αυξήθηκε σε σχέση με το β’ τρίμηνο (όταν ανήλθε σε -3,1%).
«Είναι μια πραγματικότητα που ισχύει τα τελευταία 15 χρόνια στη χώρα και οι κύριες αιτίες της αρνητικής αποταμίευσης στην Ελλάδα είναι συγκεκριμένες», εξηγεί ο πρώην πρόεδρος του Τμήματος Ανατολικής Κρήτης του Οικονομικού Επιμελητηρίου Σταύρος Καρτέρης.
Κατ’ αρχάς, όπως επισημαίνει, «η οικονομική κρίση είχε ως αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση των διαθέσιμων εισοδημάτων των πολιτών, αναγκάζοντάς τους να καταναλώνουν από τα αποθέματά τους, αντί να αποταμιεύουν».
Επίσης, οι Έλληνες καταναλώνουν περισσότερα από όσα αποταμιεύουν, με αποτέλεσμα να τρώνε από τα αποθέματά τους. Αυτό είναι μια μόνιμη κατάσταση που παρατηρείται στην ελληνική οικονομία. Επιπλέον, η αύξηση του πληθωρισμού έχει επηρεάσει την αποταμίευση, καθώς οι πολίτες αναγκάζονται να ξοδεύουν περισσότερα για βασικές ανάγκες, μειώνοντας έτσι την ικανότητά τους να αποταμιεύουν. Ακόμα, υπάρχει μια τάση κατανάλωσης που στηρίζεται σε δανεικά, γεγονός που ενισχύει την αρνητική αποταμίευση.
Κρίση και πανδημία
Μέσα σε όλα τα προβλήματα πρέπει να επισημανθεί πως «η κρίση που ξεκίνησε το 2010 είχε σοβαρές επιπτώσεις στην οικονομία, μειώνοντας τα εισοδήματα και περιορίζοντας τις δυνατότητες αποταμίευσης. Αυτές οι παράμετροι συνδυάζονται για να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον, όπου η αποταμίευση είναι περιορισμένη, με την κατάσταση να βελτιώνεται μόνο κατά τη διάρκεια της πανδημίας, όταν οι περιορισμοί κατανάλωσης οδήγησαν σε προσωρινή αύξηση της αποταμίευσης. Η πανδημία επηρέασε την αποταμίευση των Ελλήνων με αρκετούς τρόπους. Κατά την περίοδο της πανδημίας, παρατηρήθηκε μια αύξηση στην αποταμίευση, κυρίως λόγω των περιορισμών που επιβλήθηκαν (lockdown), οι οποίοι οδήγησαν σε μείωση της κατανάλωσης. Οι Έλληνες δεν είχαν τη δυνατότητα να ξοδέψουν όπως πριν, με αποτέλεσμα να αποταμιεύουν περισσότερα χρήματα. Ωστόσο, η κατάσταση αυτή δεν ήταν μόνιμη. Μετά την πανδημία, οι Έλληνες αντιμετωπίζουν υψηλό πληθωρισμό, γεγονός που επηρεάζει τη δυνατότητά τους να αποταμιεύουν. Ορισμένοι αρχίζουν να αποταμιεύουν λόγω των υψηλών επιτοκίων, ενώ άλλοι μπορεί να μειώνουν τις αποταμιεύσεις τους λόγω της αυξανόμενης πίεσης στα εισοδήματά τους. Συνολικά, η πανδημία δημιούργησε μια προσωρινή αύξηση στην αποταμίευση, αλλά οι μακροχρόνιες τάσεις δείχνουν ότι η Ελλάδα έχει ιστορικά χαμηλά ποσοστά αποταμίευσης, και η οικονομική πίεση που προκύπτει από την κρίση μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την αποταμίευση στο μέλλον», εξηγεί ο κ. Καρτέρης.
Αλλά και στην τρέχουσα συγκυρία, η αύξηση ήταν η μεγαλύτερη που σημειώθηκε μεταξύ των χωρών της ΕΕ στο γ’ τρίμηνο, πιθανόν για εποχικούς λόγους (τουρισμός), αλλά η απόσταση από τις άλλες χώρες της ΕΕ είναι τεράστια, καθώς σε αυτές το μέσο ποσοστό διαμορφώθηκε στο 14,4% από 14,7% στο β’ τρίμηνο. Στην Ευρωζώνη, το ποσοστό αποταμίευσης ήταν ακόμη υψηλότερο (15,2% στο γ’ τρίμηνο έναντι 15,6% στο β’ τρίμηνο). Εξάλλου, η ατομική κατανάλωση στην Ελλάδα αυξήθηκε κατά 2,5% στο γ΄ τρίμηνο σε σχέση με το β’ τρίμηνο έναντι αύξησης 0,7% στην Ευρωζώνη και το ακαθάριστο διαθέσιμο εισόδημα αυξήθηκε κατά 1,9% έναντι μείωσης 0,4% στην Ευρωζώνη.
Ο Πρώην πρόεδρος του ΟΕΕ/ ΤΑΚ, εξηγεί πως «οι συνέπειες της περιορισμένης αποταμίευσης για την οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας είναι σημαντικές και ποικίλες. Σύμφωνα με τα δεδομένα που έχουμε σήμερα η αποταμίευση θεωρείται κινητήριος δύναμη για την ανάπτυξη, καθώς χωρίς διαθέσιμα αποταμιεύσεων δεν είναι δυνατή η πραγματοποίηση επενδύσεων και κατανάλωσης που προάγουν την οικονομική ανάπτυξη».
Ωστόσο αυτό που παρατηρείται στην οικονομία διεθνώς, σύμφωνα με τον κ. Καρτέρη, είναι πως χωρίς επαρκή αποταμίευση, οι χώρες δεν μπορούν να χρηματοδοτήσουν τις απαραίτητες επενδύσεις σε υποδομές και επιχειρήσεις, γεγονός που περιορίζει την ανάπτυξη και την παραγωγικότητα.
Αρνητική Αποταμίευση
«Σε περιόδους οικονομικής κρίσης, όπως αυτή που βιώνει η Ελλάδα, η αποταμίευση μπορεί να γίνει αρνητική, καθώς οι πολίτες καταναλώνουν περισσότερα από όσα κερδίζουν, εξαντλώντας τα αποθέματά τους. Οι χώρες με περιορισμένη αποταμίευση συχνά εξαρτώνται από τον εξωτερικό δανεισμό για να χρηματοδοτήσουν τις ανάγκες τους, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε οικονομική αστάθεια και εξάρτηση από ξένες αγορές. Η περιορισμένη αποταμίευση μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλότερη κατανάλωση, επηρεάζοντας αρνητικά την ποιότητα ζωής των πολιτών και την οικονομική ευημερία. Συνολικά, η περιορισμένη αποταμίευση έχει σοβαρές συνέπειες για την οικονομική ανάπτυξη, περιορίζοντας τις δυνατότητες επένδυσης και ανάπτυξης, και οδηγώντας σε οικονομικές ανισορροπίες», υπογραμμίζει ο οικονομολόγος, αναφερόμενος στα προβλήματα που προκύπτουν στην οικονομία και στην τοπική ανάπτυξη.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΑΤΣΑΛΑΚΗΣ
