Τη φώναζαν Πένυ. Ηταν πρωταθλήτρια συγχρονισμένης κολύμβησης και βοηθός προπονήτριας στον σύλλογό της. Τα καλοκαίρια εργαζόταν ως ναυαγοσώστρια. Σπούδαζε εργοθεραπεία και σχεδίαζε να κάνει μεταπτυχιακό. Τον Μάρτιο του 2023, όμως, σκοτώθηκε σε τροχαίο στο 13ο χιλιόμετρο της επαρχιακής οδού Ηρακλείου – Αρχανών. Η Πηνελόπη Μουλιανάκη ήταν 22 ετών, συνεπιβάτις στο αυτοκίνητο που τράκαρε. «Η οδηγός είχε πιει. Δεν ξέρω αν κοιμήθηκε στο τιμόνι, δεν γνωρίζω με ποιον τρόπο έχασε τον έλεγχο», λέει η μητέρα του θύματος Ρίτσα Γραμματικάκη. «Το όχημα ανέβηκε στο κράσπεδο, χτύπησε σε ένα δέντρο και συνέχισε την πορεία του. Σταμάτησε 500 μέτρα πιο κάτω, επειδή έσκασε το λάστιχο».
Την ίδια ηλικία είχε και ο Παναγιώτης Καρατζής, ο οποίος σκοτώθηκε τα ξημερώματα της 11ης Ιανουαρίου 2025 όταν το αυτοκίνητό του συγκρούστηκε μετωπικά με το όχημα μεθυσμένου οδηγού στον δρόμο προς Σούδα. Στις 23.56 της ίδιας νύχτας, αστυνομικοί της Τροχαίας Χανίων είχαν ελέγξει τον 45χρονο οδηγό της Porsche και βεβαίωσαν πρόστιμο για υπέρβαση του ορίου αλκοόλ. Παρότι υπότροπος για την ίδια παράβαση από τον περασμένο Οκτώβριο και στερούμενος διπλώματος, εκείνος δεν συνελήφθη στο πλαίσιο του αυτοφώρου. Λίγο αργότερα βρέθηκε ξανά πίσω από το τιμόνι, εισήλθε στο αντίθετο ρεύμα κυκλοφορίας και έπεσε στο λευκό Suzuki.
Το νέο θανατηφόρο τροχαίο στην Κρήτη δεν ανέδειξε ξανά μόνο τα συστημικά κενά στην αστυνόμευση και στην έλλειψη οδηγικής κουλτούρας, αλλά και το πώς μερίδα της τοπικής κοινωνίας επιχειρεί να δομήσει την κοινωνική της ταυτότητα γύρω από το ποτό, προσεγγίζοντας την κατανάλωση αλκοόλ ως διαρκές «παιχνίδι ορίων και ανταγωνισμού». «Μου φαίνεται αδιανόητο να χάνονται παιδιά για το ποτό. Δεν μπορώ να ακούω άλλο για νέο αίμα στην άσφαλτο», λέει στην «Κ» η κ. Γραμματικάκη. «Οποιος πιάνει τιμόνι πρέπει να ξέρει τι τον περιμένει, ποιες θα είναι οι συνέπειες».
Συλλογή στοιχείων
Εδώ και χρόνια o Γιάννης Λιονάκης ως πρόεδρος του Εθελοντικού Συλλόγου Πρόληψης Τροχαίων Ατυχημάτων συλλέγει στοιχεία για τα δυστυχήματα στην Κρήτη. Εχει φτιάξει ένα δίκτυο επαφών μεταξύ άλλων στο ΕΚΑΒ, σε μονάδες εντατικής θεραπείας, αλλά και τμήματα επειγόντων περιστατικών του νησιού, για να είναι όσο το δυνατόν πιο ακριβή τα δεδομένα. Οπως εξηγεί, υπάρχουν περιπτώσεις που κάποιος τραυματίας από τροχαίο μπορεί να πεθάνει έπειτα από πολυήμερη νοσηλεία. Χωρίς την επικοινωνία με τα νοσοκομεία μπορεί αυτές οι απώλειες να ξεγλιστρούσαν από τη στατιστική. Οι αριθμοί δείχνουν ότι το πρόβλημα οξύνεται.
Το 2024 τα θύματα τροχαίων στην Κρήτη έφτασαν τα 64, ενώ το 2023 ήταν 39. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat για το 2023, καταγράφηκαν κατά μέσον όρο 46 νεκροί ανά εκατομμύριο κατοίκων από τροχαία στην Ε.Ε. και 61 σε όλη την Ελλάδα. Πέρυσι στην Κρήτη η αντίστοιχη αναλογία ήταν 103 νεκροί ανά εκατομμύριο κατοίκων. «Υπάρχουν άνθρωποι που τους αφαιρείται η άδεια και εξακολουθούν να οδηγούν, έχουν μια αίσθηση ότι είναι υπεράνω των νόμων», λέει ο κ. Λιονάκης.
«Καλωσήρθες στη Λωρίδα της Γάζας». Με αυτή τη φράση είχαν υποδεχθεί στην Τροχαία Χανίων αστυνομικό που είχε αποσπαστεί στην Κρήτη από τη Στερεά Ελλάδα. Στέλεχος του τμήματος που μίλησε στην «Κ» υπό τον όρο της ανωνυμίας, καθώς εκκρεμεί η πειθαρχική και ποινική εξέταση των χειρισμών συναδέλφων του για το πρόσφατο τροχαίο, επισημαίνει ότι οι συνθήκες που είχε συναντήσει όταν έφτασε στην περιοχή ήταν πρωτόγνωρες. Υπήρχε μεγάλη παραβατικότητα με ανήλικους οδηγούς, συχνά συναντούσαν αντιδράσεις στην επιβολή προστίμων, διαδοχικά καλοκαίρια δεν ήταν αναίμακτα. Σύμφωνα με την ίδια πηγή, περίπου 25 αστυνομικοί ελέγχουν για παραβάσεις στους δρόμους των Χανίων, όταν σε άλλα σημεία της χώρας μπορεί να είναι διπλάσιοι.
«Το αλκοόλ είναι πρόβλημα», τονίζει παράγοντας της τοπικής αυτοδιοίκησης σε γειτονική περιοχή των Χανίων ζητώντας να μη δημοσιοποιηθούν τα στοιχεία του. «Οι παλιοί έλεγαν λίγο λίγο το ποτό. Οι νέοι, όμως, μέχρι να καθίσουν στο τραπέζι έχουν μεθύσει. Εκαναν τις “κούπες” έθιμο, από πού κι ώς πού; Είναι μια συνήθεια που ανακαλύφθηκε τα τελευταία χρόνια και έχει ξεφύγει. Θεωρούν ότι είναι πιο άντρας όποιος πίνει περισσότερο», επισημαίνει.
Κούπες μονορούφι
Στις «κούπες» κάποιος καλείται να πιει μονορούφι ένα ποτήρι επειδή προκλήθηκε. Η Μαρία Ξεπαπαδάκη εξετάζει στη διδακτορική της διατριβή στο Πανεπιστήμιο Κρήτης πώς ορισμένοι Κρητικοί επιδιώκουν να χτίσουν την κοινωνική τους ταυτότητα μέσω του αλκοόλ. Στο πλαίσιο της έρευνάς της παρατήρησε συμπεριφορές σε πανηγύρια και μπαρ, πραγματοποίησε συνεντεύξεις και μελέτησε σχετικές αναρτήσεις σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οπως εξηγεί, οι «κούπες» δεν είναι κρητικό έθιμο και είχαν διαφορετικό τελετουργικό στο παρελθόν, το οποίο με τα χρόνια εκφυλίστηκε. Αλλοτε γινόταν μόνο με κρασί, στη λήξη ενός γεύματος. Γέμιζαν πάντα το ίδιο ποτήρι, το οποίο σχημάτιζε έναν κύκλο μεταξύ των καλεσμένων προτού ολοκληρωθεί το τραπέζωμα. «Γινόταν ως ένδειξη σεβασμού και συμποσιασμού. Πλέον, όμως, σκοπός είναι να φανεί ποιος μπορεί να πιει και ποιος όχι. Δεν θα γίνει με κρασί, μπορεί με βότκα. Θα πιουν όλο το μπουκάλι σε “κούπες” και εάν κάποιος δεν τα καταφέρει, μπορεί να τον λούσουν με το ποτό», λέει.
Οπως συμπεραίνει η κ. Ξεπαπαδάκη από την έρευνά της, το αλκοόλ αντιμετωπίζεται σε μερίδα κατοίκων της Κρήτης ως μία συμπεριφορά που τους «δίνει τη δυνατότητα να διαμορφώσουν την ανδρική τους ταυτότητα ως σκληροί και θαρραλέοι». Αποτελεί για ορισμένους έκφραση εντοπιότητας και διατήρησης πολιτιστικών αξιών, τρόπος τοποθέτησης στον κοινωνικό χώρο. «Προφανώς πρόκειται για μια διαστρεβλωμένη εικόνα τού τι σημαίνει παραδοσιακός Κρητικός», τονίζει η ερευνήτρια. Δεν είναι τυχαίο ότι οι άνδρες κάτω των 30 ετών με τους οποίους συνομίλησε στη διατριβή της θεωρούν το ουίσκι μέρος της κρητικής κουλτούρας, ενώ αντίστοιχα οι άνω των 50 ετών το αντιμετωπίζουν ως ξενόφερτη συνήθεια. Εντονη κατανάλωση, πάντως, έχει παρατηρήσει η ίδια και στις γυναίκες.
Ολη η διαδικασία της κατανάλωσης εξελίσσεται σε πεδίο ανταγωνισμού και ιεράρχησης σχέσεων. «Δεν έχει να κάνει μόνο με το πόσο, αλλά και το πώς θα πιει ο άντρας. Πρέπει να είναι πρόθυμος να καταναλώσει μεγάλες ποσότητες αλκοόλ, χωρίς να υπερβεί τα όρια που θα τον καθιστούσαν αδύναμο ή ακατάλληλο για τον ρόλο του», επισημαίνει η κ. Ξεπαπαδάκη.
Κατά την έρευνά της διαπίστωσε ότι η παραίνεση σε κάποιον να μην οδηγήσει μεθυσμένος μπορεί να εκληφθεί ως ευθεία βολή στον ανδρισμό του, ότι δεν είναι άξιος εμπιστοσύνης. Υπό τον φόβο ακόμη και να μη διαταραχθούν οι κοινωνικές σχέσεις, μπορεί κάποιος να μην επέμβει και να μη συνετίσει όποιον επιθυμεί να οδηγήσει υπό την επήρεια αλκοόλ.
Σύμφωνα με την κ. Ξεπαπαδάκη, οποιαδήποτε παρέμβαση πρόληψης θα πρέπει να συνυπολογίσει αυτές τις προσεγγίσεις. «Η αυστηροποίηση των ποινών και μόνον, το να πληρώσει κάποιος 700 αντί για 200 ευρώ ή να του αφαιρέσουν το δίπλωμα για ένα χρόνο αντί για έξι μήνες, δεν θα δουλέψει», υποστηρίζει. «Είναι σημαντικό να ειπωθεί ότι με αυτή τη συμπεριφορά κάποιος χάνει το κύρος του, δεν θα είναι σωστός άντρας».
«Θεωρούν ότι το τροχαίο δεν θα συμβεί σε αυτούς. Η νοοτροπία είναι τραγική», παρατηρεί ο Μανώλης Σταυρουλάκης, μέλος του διοικητικού συμβουλίου στον σύλλογο «SOS Τροχαία Εγκλήματα». «Πόσοι κυκλοφορούν καθημερινά υπό την επήρεια αλκοόλ ή ναρκωτικών; Πόσοι υπότροποι τιμωρούνται και πώς, όχι μόνο στην Κρήτη, αλλά σε όλη την Ελλάδα;», αναρωτιέται.
Με κάθε νέο θανατηφόρο τροχαίο οι συγγενείς των θυμάτων νιώθουν εξοργισμένοι. «Ακούμε για αυστηροποίηση των ποινών και είμαστε στο ίδιο έργο θεατές. Θρηνούμε ακόμη έναν νεκρό και η αστυνόμευση είναι ελλιπής εκεί όπου χρειάζεται», λέει στην «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» η Ειρήνη Στρογγυλού. Ο 19χρονος αδερφός της, Γιάννης και η 20χρονη Στέλλα Μούσχου σκοτώθηκαν τον Αύγουστο του 2017 όταν παρασύρθηκαν από όχημα μπροστά στην Πολυτεχνειούπολη Χανίων. Ο δράστης έτρεχε με 125 χλμ./ώρα, όταν το όριο ταχύτητας είναι 40. Στο Εφετείο τού επιβλήθηκε εξαγοράσιμη ποινή 6 ετών και 9 μηνών, την οποία θα πληρώσει σε δόσεις.
«Είναι τα παιδιά μας»
Σχεδόν δύο χρόνια μετά την απώλεια της κόρης της, η κ. Γραμματικάκη λέει ότι δεν έχει ακόμη ασκηθεί δίωξη. Η δικογραφία διαβιβάστηκε στην Εισαγγελία τον περασμένο Ιούλιο. Τη νύχτα του τροχαίου η οδηγός του οχήματος μεταφέρθηκε αρχικά στο νοσοκομείο. Δεν είχε τραυματιστεί, αποχώρησε και τελικά η Αστυνομία την εντόπισε περίπου τρεις ώρες αργότερα, στο σπίτι της, όπου την υπέβαλε σε αλκοτέστ. Και σε αυτή την περίπτωση δεν τηρήθηκε έπειτα η διαδικασία του αυτοφώρου. «Δεν είναι αριθμοί, είναι τα παιδιά μας, έχουν όνομα. Είχαν ελπίδες και όνειρα», λέει η κ. Γραμματικάκη για τα θύματα των τροχαίων. «Και πίσω από αυτά τα παιδιά υπάρχει πολύς πόνος».
ΠΗΓΗ: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
